ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

nü kapsayıcı kronotoplar olan muamma ve karnaval zamanının parçası
haline gelir. Bu zamanlar Dostoyevski’de, birbirleriyle son derece
özel bir şekilde bağıntılıdır. Ortaçağ ve Rönesans’ın kamusal
alanlarında yüzyıllardır birbirlerine karışmalarına çok benzer şekilde
(ve temelde, bir şekilde farklı biçimlerde de olsa, eski Yunan ve
Roma meydanlarında iç içe geçtikleri gibi) iç içe geçerler. Sanki
Dostoyevski’nin kır manzarası antik kamusal alanın karnaval ve
muamma ruhuyla canlanmakta ve aydınlanmaktadır: sokaklarda
[dışarıda] ve Dostoyevski’nin kitlesel sahnelerinde, özellikle de
misafir odası sahnelerinde [içeride]. 2 Kuşkusuz, Dostoyevski’de
zaman-uzamların menzili bu kadarla kalmaz; tıpkı yeni bir yaşam
aşıladıkları gelenekler için söz konusu olduğu gibi, karmaşık ve
çok cephelilerdir.
Dostoyevski’den farklı olarak Tolstoy’da temel zaman-uzam
soyluların konaklan ve malikânelerinin uzamlarında -iç uzamlarda-
pürüzsüz akan biyografik zamandır. Kuşkusuz, Tolstoy’da da
krizler, dönüm noktaları, düşüşler, ruhsal yenilenmeler ve dirilmeler
bulunmaktadır, ama bunlar ansal değildir ve biyografik zamanın
seyri dışına itilmez; aslında biyografik zamana sıkı sıkıya tutturulmuşlardır.
Sözgelimi, Ivan Ilyich’in krizi ve bilinçlenmesinin ilk
ışıkları Ilyich’in hastalığının son evresinin tüm anlarına yayılır ve
ancak ölümüyle son bulur. Pierre Bezukhov’un tinsel yenilenmesi
de tümüyle biyografik, uzun ve ağır bir yenilenmedir, diriliştir. Nikita’nınki
ise (“Karanlığın Gücü”) nispeten daha az uzun ama yine
de ansal olmayan bir yenilenme ve pişmanlıktır. Tolstoy’da tek bir
istisnaya rastlarız: yaşamının son noktasında Brekhunov’un radikal
ruhsal yeniden doğuşu (“Efendi ve İnsan”); hiçbir şekilde hazırlık
yapılmamış, tamamen beklenmedik bir şeydir bu. Tolstoy anlara
değer atfetmez, temel ve belirleyici bir şeyle doldurmaya çalışmaz
2. Kültürel ve edebi gelenekler (en eskileri de dahil olmak üzere) tek bir bireyin
bireysel öznel belleğinde veya bir tür kolektif bir “psişe"de değil, daha ziyade bizzat
kültürün üstlendiği, varsaydığı nesnel biçimlerde (dil ve sözlü konuşma biçimleri
de dahil olmak üzere) korunmakta ve yaşatılmaktadır ve bu anlamda, özneler-arası
ve bireyler-arasıdırlar (dolayısıyla toplumsaldır); bazen yaratıcılarının
öznel bireysel belleğini neredeyse tümüyle es geçerek, bu belleğin etrafından dolanarak
edebi yapıtlara girerler.
323