ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

olan geçmişin, kendisini betimleyen dilden yalıtılmasına izin vermez.
Kendisini çevreleyen diğer kültürel ve toplumsal dillerle etkileşimden
kaçınamayan roman, temsil ettiği geçmişi de ancak kendisiyle
zamandaş olan diller ve gerçekliklerle temas halinde betimleyebilir,
onlar aracılığıyla anlamlandırabilir. Böylelikle zaman,
farklı anların buluştuğu bir mekan olur neredeyse. Bakhtin’in mekanın
önemi konusundaki sürekli ısrarı, zamanı mekanlaştırması,
farklı zaman ölçeklerini kendi içinde eritip aşan devleşmiş grotesk
beden imgesini bir kez daha gündeme getirir.
Dostoyevski’de olay örgüsünün düzenlenişini tartışan bundan
sonraki bölüm, Bakhtin’in Dostoyevski kitabını 1963’te yeniden
yayınlamadan önce yazıp kitaba eklediği bir bölümdür. Bu bölümde,
kitabın ilk versiyonunda hiç değinilmeyen karnaval kavramı
merkezi bir yer tutar ve karnaval dilinin edebiyata taşınışı somutlanır.
Dostoyevski’nin romanları, büyük ölçüde yazarlarından bağımsız
olarak, karnaval geleneğini “anımsar”; edebi tür, edebiyatın belleği
olma işlevini gerçekleştirir; romanın diyalojik olanaklarını en
yetkin biçimde kullanan Dostoyevski böylelikle bütün bir karnavallaşmış
türler tarihini olay örgüsü düzeninde yeniden canlandırır.
Bu düzenin temel ilkesi yine zamanın çok özel bir anlamda mekanlaşmasıdır.
Dostoyevski’nin dünyasına yalnızca tek bir an içinde
birbirine bağlanabilen, eşanlı olarak ve ucu açık bir şimdi içinde
varolan öğeler katılır. Romanlarında nedensel açıklamalar, başlangıç
noktalan, geçmişin biçimlendirici etkisi yoktur. Kahramanların
bütün eylemleri şimdi içinde yer alır, bu nitelikleri yüzünden özgür
birer eylem olarak temsil edilebilirler.
Böyle bir eşanlılık anlamında zamanın mekanlaştırılması, karnavala
özgü dönüşüm anını eşik imgesi aracılığıyla Dostoyevski’nin
romanlarına taşır. Bu romanların bütün kahramanları, yaşamla
ölüm, akıllılıkla delilik, suçla masumiyet gibi uç noktaların
birbirine değdiği eşiklerde konumlanmıştır. Romanda temsil edilen
her an bir kriz anıdır. Gündelik olanın egemen olduğu, işlerin her
zamanki gibi yürüdüğü zaman dilimleri betimlenmez. Hatta bu zaman
dilimlerinin kahramanın bilincinden tümüyle silindiği durumlara
sık sık raslanır. Örneğin Suç ve Ceza’da Raskolnikov hep ken­
26