FRANCUSKA

269i stanowiły one część procesu awansu społecznego. Fakt akceptacjiw roli współmałżonka naiwnie traktowano jako wyraz uznania ze stronyspołeczeństwa. Miało się to wpisywać w (używając pojęć Karla Poppera)przejście od społeczeństwa zamkniętego do otwartego. Mieszane małżeństworeprezentowało niewątpliwie najwyższe zwycięstwo indywidualizmu,tryumf społeczeństwa, w którym wybór człowieka jest ważniejszy od jegopochodzenia i przynależności. Upadek Ancien Régime’u oznaczał bowiem nietylko likwidację przywilejów, ale również rozkład rozmaitych porządków,które organizowały życie i codzienność ludzi. Powolna dezintegracjaspołeczeństwa wiejskiego miała wpływ również na świat żydowski, dlaktórego zwiększona możliwość zawierania małżeństw z nie-Żydami stanowiłazasadnicze niebezpieczeństwo. Endogamia zawsze była najskuteczniejsząobroną fizycznego przetrwania dla narodu żyjącego na wygnaniu od dwóchtysięcy lat. Nowoczesność oparła relację z innym w małżeństwie na zatarciuróżnic i akceptacji każdego jako potencjalnego partnera życia. Zmienił sięsens odpowiedzialności, ponieważ ważne było już nie przejęcie dziedzictwapoprzednich pokoleń, ale dokonanie autonomicznego wyboru, bez uleganiazewnętrznym wpływom.Zastępowanie religii przez indywidualizm z pewnością nie było jedynymskutkiem emancypacji. Temu, co zazwyczaj nazywamy odczarowaniemświata, wierze w to, że biegowi historii można nadać rozumny sens, poddałysię wszystkie kierunki myślowe. W imię wyjaśniania świata, odkrywaniaukrytych reguł poprzez poznanie i analizę naukową, zakwestionowanotranscendencję, metafizyczny fundament judaizmu. Naród tajemnicyi misterium zderzył się z roszczeniami świata poznawalnego i racjonalnego.Interpretacja świętych tekstów nie odpowiadała na te roszczenia, alewzywała do dialogu, poprzez który Żyd mógł odnaleźć „sens”. Do zupełnieinnego porządku należało prognozowanie oparte na kalkulacji, a także teoriacałkowitego krążenia idei, wartości i dóbr, na czym oparł się modernizm.Jednostka powinna odnaleźć swą wartość w zbiorowości, a miarą jej wolnościjest zdolność panowania nad otoczeniem. Nowoczesne społeczeństwopowinno dostarczyć jej narzędzi tego panowania, inaczej mówiąc – powinnojednostce dać władzę i siłę do opanowania świata, w którym żyje. Idea światauporządkowanego na wzór skonstruowanego modelu kłóci się ze starążydowską wiarą w świat, który jest wynikiem pęknięcia, jak o tym opowiadaKabała w metaforze pałacu pełnego potłuczonych naczyń. Niedoskonałość jestŻydzi i Rewolucja Francuska