FRANCUSKA

Mikołaj Gogol wskazywał, że procestworzenia się państwa nowożytnego polegana zajmowaniu pustych miejsc, jakiepozostawiło chrześcijaństwo, na wypełnianiuich multiplikacją systemów prawnych– prawodawstwem, którego celem jestprzedstawienie się jako absolutnej referencjimoralnej.59faraona Amenofisa IV (który usiłował wprowadzić kult Słońca i zmienił imięna Akenaton), kończy zaś na przykładzie Niemiec Adolfa Hitlera, któregoidentyfikował jako nowego Akenatona.Parę lat przed Voegelinem, w roku 1935, Christopher Dawson w pracyReligion and Modern State 11 , w podobny sposób analizował proces, dziękiktóremu państwo nowoczesne zajmowało obszary, „w które władcyprzeszłości nie odważyliby się wtrącać bardziej aniżeli mogliby zechciećzrobić to z biegiem pór roku czy ruchem ciał niebieskich”, w celuwybudowania tu i teraz ziemskiej Jerozolimy. Ta wola kontroli zamierza,według Dawsona, objąć całość sfer życia i raz zaakceptowana wymagaod ludzi całkowitego poddania, ustanawiając nowy porządek politycznynacechowany nietolerancją i przemocą. Nieco później Raymond Aronzdefiniował „religię sekularną” w następujący sposób:„Zamierzam nazywać religiami sekularnymi te wszystkie doktryny, którezajmują w duszach ludzi nam współczesnych miejsce zaginionej wiaryi umiejscawiają zbawienie ludzkości w tym świecie, w dalekiej przyszłości,w formie porządku społecznego, który dopiero trzeba stworzyć” 12 .Oczywiście, ci zachodni myśliciele mieli wielkiego prekursora, o którymnie wolno zapominać – Alexisa de Tocqueville’a, który choćby w drugiej części11 Ch. Dawson, Religion and Modern State, New York 1935.12 R. Aron, L’avenir des religions séculièrs, w: Une histoire du XX siècle. Anthologie, Christian Bachelier (Ed.), Paris1996, s. 153.Wyobraźnia teo-polityczna