FRANCUSKA

musieli okazać się, jak na północny lud przystało, chłodni. Jeśli Polacy chcieliwierzyć ortodoksyjnie, Litwini musieli znaleźć w swoim katolicyzmie cośnietypowego. I to wszystko zapewne stanęło za stwierdzeniem litewskiegofilozofa Arvydasa Sliogerisa, że wiara jego ziomków nabrała nieobecnegogdzie indziej „rysu naturalistycznego i panteistycznego”, połączonegoz chłodem w ekspresji religijnych uczuć.Także i prosty ludek przyswoił sobie nowe, „rozgraniczające” zasadyrozumowania, chociaż, naniesione na dawne, wciąż przeżywające sięskojarzenia, dają one często efekty zgoła humorystyczne. Na dawnej Litwieto szlachta była, na ogół, wyznania rzymskokatolickiego, w odróżnieniu odw większości prawosławnego chłopstwa. Dzisiaj, kiedy trzeba już zdecydowaćsię na narodowość, tożsamość często wyznaczana jest po linii tych właśnieskojarzeń. „Jakże ja nie Polak, jak mój brat ksiądz?” – wyjaśnia swojąprzynależność etniczną jeden z podwileńskich chłopów.Język jest jednak bezwzględny, nie poddaje się politykom i rządzisię swoimi prawami. Kiedy David Katz, badacz jidisz, poddał analiziewschodnioeuropejskie społeczności posługujące się tym językiem, okazało się,że jego specyficznie litewska odmiana ciągle używana jest nie tylko na tereniedzisiejszej Litwy, ale na Białorusi i Ukrainie, gdzie nadal określa się go jako„Litvisch” – i to „Litvisch” nadal wytycza granice dawnej Litwy.Pytajmy o LitwęMłode litewskie państwo o chłopskich korzeniach, jak wiele mupodobnych, stara się na siłę zbudować własną tożsamość – byle z dala odjakże atrakcyjnej kultury dawnej Rzeczpospolitej. „W kulturze litewskiejzakodowane są antypolskość, antyrosyjskość i antyżydowskość”, mówiznajoma Wilnianka. To mocne stwierdzenie, ale zapewne dużo w nim prawdy.Sondaże wskazują zresztą, że spośród tych trzech fobii antypolska jestnajsilniejsza.Szacuje się, że polskość na Litwie może zniknąć w ciągukilkudziesięciu najbliższych lat. Ale, co dziwne, III Rzeczpospolita niewielesobie z tego robi. Język polski, który wciąż, mimo wszystko, stanowiwiększość w stołecznym rejonie wileńskim, na dłuższą metę zanika. Dzisiajw Wilnie można go studiować na dwóch uczelniach – przede wszystkim naWileńskim Uniwersytecie Pedagogicznym. Co roku kandydatów jest mniej.Jak żalą się wykładowcy, coraz częściej nie przychodzą z zamiłowania dopolskości, a tylko z braku pomysłu na przyszłość. Uniwersytet Wileński,wszechnica Mickiewicza i Słowackiego, utworzył Katedrę Filologii Polskiej