FRANCUSKA

wypełnić odpowiedź... Koniec historii: nic się już nie spełni... Nic się niewypełnia i nic nie wchodzi do wieczności.Do pewnego stopnia, byłoby czymś pocieszającym, gdyby antychrystzwiązał ze sobą ludzi przy pomocy jakiejś potężnej magicznej mocy. Alena tym właśnie polega specyfika tragedii czasów ostatecznych, że „narodyz własnej woli staną się jego sojusznikami” (św. Efrem Syryjczyk) 9 . Żebyzaś ludzkość sama dokonała tego wyboru, w jej codziennym życiu musibyć coś takiego, co by ją ku niemu skłaniało. Antychryst może zostaćwybrany i uznany tylko wówczas, gdy jego system wartości staniesię systemem panującym jeszcze przed jego pojawieniem. Ewangelię,oficjalnie wciąż jeszcze czczoną, zastępuje inny ideał, a wraz z nimmiejsce człowieka zastępuje Masa, uśmiercona przez swój ideał. „I tak, kuzadowoleniu naszej współczesnej prasy, dokona się ostatnia faza historiichrześcijaństwa i zakończą się losy wszechświatowej historii. Nastanie«chiliazm», «1000 lat» błogosławieństwa, kiedy będzie się pisać tylko liberalneNajwiększy protestancki teolog XX wieku PaulTilich na pytanie, czy się modli, odpowiedział:„Nie, ale medytuję”.artykuły, rozpowszechniać będzie się wyłącznie liberalne rzeczy, a hydra«nacjonalizmu» zostanie zdławiona... Nuda. Wszędzie tylko nuda i ohyda” 10 .Już dzisiaj trudno usłyszeć odpowiedź. Na Zachodzie „byciechrześcijaninem” pojmuje się jako „bycie praworządnym obywatelem,płacącym regularnie podatki i zajmującym się od czasu do czasu filantropią”.Największy protestancki teolog XX wieku Paul Tilich na pytanie, czy się modli,odpowiedział: „Nie, ale medytuję” 11 .W krajach prawosławnych odpowiedź jest jeszcze gorsza: „Byćprawosławnym znaczy tyle, co być Rosjaninem, Bułgarem, Serbem, Rumunem,Grekiem”... Przypomnijmy sobie, czym w Trzech rozmowach WłodzimierzaSołowjowa kusi antychryst chrześcijan na „Ósmym Soborze Powszechnym”...Według domysłów Włodzimierza Sołowjowa marzeniem antychrystabyło zamienienie prawosławia w rytualno-etnograficzny rezerwat.9 Św. Efrem Syryjczyk, Na priszestwie Gospoda 2, w: Tworienija, t. 3.; Sergijew Posad 1912, s. 139.10 W. Rozanow, Obieskrowliennyje żurnalisty, Sankt Petersburg 1914, s. 123.11 F. Szefer, Sowriemiennaja filosofia i tieologia, „Disput” 1-3/1992.