FRANCUSKA

Jeśli ktoś w Polsce tęskni jeszcze za Litwą, tęskni zatem tylko za bujną zieleniąnieprzebytych puszcz i za wilgocią rojstów; za żubrem, pluskiem wiosełi taflą wody, pod którą mieszkają nieznane nam duchy. Ale prawie nikt niewspomina już litewskiego dworu, owej zagadki, która pozwoliła Litwinowirodem z dzisiejszej Białorusi sławić swój kraj najpiękniejszą polszczyzną.Rzeczpospolita leżała, co podkreśla się od dawna, na przecięciuWschodu z Zachodem. O bardzo wczesnej obecności wschodniegochrześcijaństwa w Polsce świadczy choćby Bogurodzica – pieśń powstała popolsku, a wyraźnie nawiązująca do trójcy Chrystus-Bogurodzica-Jan Chrzciciel,zapomnianej nieco na Zachodzie, a obecnej w każdej cerkwi na ikonostasie.To jednak unia polskiej Korony z rozsiadłą pewnie na wschodzie Litwą,posiadającą wówczas pod swoim panowaniem Ruś Kijowską, doprowadziłana nieporównanie większą skalę do spotkania zachodniej łaciny zewschodnim chrześcijaństwem. W samym spotkaniu Krakowa i Wilna istniałojednak jeszcze inne zderzenie, dzisiaj chyba ważniejsze, bo determinującewspomniany wyżej, współczesny sposób opisywania Litwy: zderzeniepołudnia z północą, schrystianizowanego antyku i bałtyjskiego pogaństwa.