Los Derechos de los Pueblos IndÃgenas y Tribales en la Práctica
Los Derechos de los Pueblos IndÃgenas y Tribales en la Práctica
Los Derechos de los Pueblos IndÃgenas y Tribales en la Práctica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Apropiación: <strong>Los</strong> países <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo ejerc<strong>en</strong> un li<strong>de</strong>razgo sólido y efectivo <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con suspolíticas y p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo.Principios Algunas implicancias g<strong>en</strong>erales Riesgos específicos re<strong>la</strong>cionados con <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>asApropiación: <strong>Los</strong> países<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo ejerc<strong>en</strong>un li<strong>de</strong>razgo sólido yefectivo <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción consus políticas y p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong><strong>de</strong>sarrollo.Alineación: <strong>Los</strong>donantes basan suapoyo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s políticas,estrategias y sistemaspropios <strong>de</strong> <strong>los</strong> países <strong>en</strong><strong>de</strong>sarrollo.Armonización: <strong>Los</strong>donantes coordinan susactivida<strong>de</strong>s y minimizanel costo <strong>de</strong> dar ayuda.Resultados: <strong>Los</strong> países<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo y <strong>los</strong>donantes ori<strong>en</strong>tansus activida<strong>de</strong>s paraalcanzar <strong>los</strong> resultados<strong>de</strong>seados, coninformación para mejorar<strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones.Responsabilidad mutua:<strong>Los</strong> donantes y <strong>los</strong>países <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollorin<strong>de</strong>n cu<strong>en</strong>tas <strong>los</strong> unosa <strong>los</strong> otros <strong>en</strong> cuanto alprogreso efectuado <strong>en</strong>el mejor manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong>ayuda y <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>resultados <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo.El <strong>de</strong>sarrollo se c<strong>en</strong>tra más <strong>en</strong> el Estado, si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong>sociedad civil también juega un papel. La calidad <strong>de</strong><strong>la</strong>s políticas y <strong>los</strong> p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá <strong>de</strong> <strong>la</strong> gobernanza(incluso <strong>la</strong> corrupción) y <strong>la</strong> capacidad imperante <strong>en</strong> elpaís correspondi<strong>en</strong>te.El uso <strong>de</strong> condicionalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>los</strong> donantes comoun instrum<strong>en</strong>to para reformar se ve <strong>de</strong>safiado. Encambio, <strong>los</strong> donantes pue<strong>de</strong>n focalizarse <strong>en</strong> eldiálogo sobre políticas como apoyo a <strong>los</strong> cambios <strong>en</strong><strong>los</strong> países socios.En línea con el <strong>en</strong>foque c<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> el país, <strong>los</strong>donantes <strong>de</strong>berían <strong>de</strong>legar <strong>la</strong> autoridad al personalque se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> el país.<strong>Los</strong> donantes no <strong>de</strong>finirán más estrategiasindividuales <strong>de</strong> país sino que usarán <strong>los</strong> marcos <strong>de</strong>monitoreo, presupuestación y p<strong>la</strong>nificación propios<strong>de</strong> <strong>los</strong> países, incluso <strong>los</strong> trámites y procedimi<strong>en</strong>tospara <strong>la</strong> gestión financiera pública.<strong>Los</strong> donantes <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ayudar a abordar <strong>la</strong>s <strong>de</strong>bilida<strong>de</strong>s<strong>de</strong> capacidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> <strong>los</strong> paísessocios.<strong>Los</strong> donantes establec<strong>en</strong> arreg<strong>los</strong> comunes a nivelpaís para <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación, obt<strong>en</strong>ción y <strong>de</strong>sembolso<strong>de</strong> fondos, monitoreo, evaluación y pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>informes y para compartir información.En lugar <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ciones individuales, <strong>los</strong> donantesapuntarán a proporcionar ayuda presupuestaria oapoyar <strong>los</strong> <strong>en</strong>foques sectoriales (SWAps).Las políticas nacionales <strong>de</strong>b<strong>en</strong> traducirse <strong>en</strong>programas operativos priorizados ori<strong>en</strong>tados a <strong>la</strong>obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> resultados, que se vean reflejados<strong>en</strong> <strong>los</strong> marcos <strong>de</strong> gastos a mediano p<strong>la</strong>zo (MTEF)y <strong>los</strong> presupuestos anuales. Ello exige que sefortalezcan <strong>los</strong> víncu<strong>los</strong> <strong>en</strong>tre el p<strong>la</strong>neami<strong>en</strong>to y <strong>la</strong>presupuestación.<strong>Los</strong> donantes <strong>de</strong>berán basarse <strong>en</strong> <strong>los</strong> sistemas <strong>de</strong>evaluación, monitoreo y estadística <strong>de</strong> <strong>los</strong> paísessocios.Se reconoce que <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación exitosa <strong>de</strong> <strong>la</strong>Dec<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> París exige un continuo apoyo político<strong>de</strong> alto nivel, presión <strong>de</strong> pares y acción coordinada anivel país, regional y global.El cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> compromisos serámonitoreado públicam<strong>en</strong>te fr<strong>en</strong>te a <strong>los</strong> 12 indicadores<strong>de</strong> efectividad <strong>de</strong> <strong>la</strong> ayuda. Estos indicadores fuerone<strong>la</strong>borados como una forma <strong>de</strong> contro<strong>la</strong>r y fom<strong>en</strong>tarel progreso <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con al conjunto más amplio<strong>de</strong> <strong>los</strong> compromisos asumidos por <strong>los</strong> socios.Tanto <strong>los</strong> donantes como <strong>los</strong> países <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo<strong>de</strong>b<strong>en</strong> aum<strong>en</strong>tar su responsabilidad fr<strong>en</strong>te a <strong>los</strong>ciudadanos y el par<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to.Muchos pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Áfricay Asia, so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una participación débil <strong>en</strong> <strong>la</strong>sestructuras <strong>de</strong>l gobierno y <strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> toma <strong>de</strong><strong>de</strong>cisiones a nivel nacional y, por lo tanto, <strong>la</strong>s políticasy p<strong>la</strong>nes no toman <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta el riesgo.<strong>Los</strong> donantes pue<strong>de</strong>n t<strong>en</strong>er dudas <strong>en</strong> cuanto a<strong>en</strong>tab<strong>la</strong>r un diálogo sobre políticas <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong>scuestiones <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as.La mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ag<strong>en</strong>cias para el <strong>de</strong>sarrollo<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tan dificulta<strong>de</strong>s <strong>en</strong> torno a garantizar <strong>la</strong>capacidad para tratar <strong>la</strong>s cuestiones <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong>indíg<strong>en</strong>as <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> sus estructuras <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralizadas.La falta <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as<strong>en</strong> <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones a m<strong>en</strong>udo implica que susnecesida<strong>de</strong>s y priorida<strong>de</strong>s no se vean reflejadas <strong>en</strong><strong>la</strong>s políticas, estrategias y programas nacionales yque no se b<strong>en</strong>efici<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> esfuerzos <strong>de</strong> lucha contra<strong>la</strong> pobreza.Si el país socio es r<strong>en</strong>u<strong>en</strong>te, <strong>los</strong> donantes no<strong>en</strong>contrarán <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> cumplir con sus propiaspolíticas institucionales para apoyar a <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong>indíg<strong>en</strong>as.La falta <strong>de</strong> una estrategia g<strong>en</strong>eral para el apoyoa <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as (<strong>en</strong> el contexto <strong>de</strong> <strong>los</strong>compromisos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Dec<strong>la</strong>raciones<strong>de</strong> Roma y París) podrá ev<strong>en</strong>tualm<strong>en</strong>te socavar elvalor <strong>de</strong> <strong>la</strong>s políticas <strong>de</strong> <strong>los</strong> donantes individuales2respecto <strong>de</strong>l apoyo a <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as.La mayoría <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as no cu<strong>en</strong>tan con<strong>la</strong> capacidad institucional o influ<strong>en</strong>cia política paragarantizar que sus necesida<strong>de</strong>s y priorida<strong>de</strong>s se veanreflejadas <strong>en</strong> <strong>los</strong> MTEF o presupuestos.En <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>los</strong> países, no se cu<strong>en</strong>ta condatos precisos sobre <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as y <strong>la</strong>soficinas nacionales <strong>de</strong> estadística no cu<strong>en</strong>tan con <strong>la</strong>capacidad para suministrar información <strong>de</strong>sg<strong>los</strong>ada.La ag<strong>en</strong>da establecida por <strong>la</strong>s Dec<strong>la</strong>raciones <strong>de</strong>Roma y París se c<strong>en</strong>traliza <strong>en</strong> <strong>la</strong> efectividad <strong>en</strong>lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad o relevancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> ayuda. Enconsecu<strong>en</strong>cia, ninguno <strong>de</strong> <strong>los</strong> 12 indicadores <strong>de</strong>monitoreo está re<strong>la</strong>cionado con <strong>la</strong> gobernanza,<strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos humanos, <strong>la</strong> participación, <strong>la</strong> calidado <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo. En otras pa<strong>la</strong>bras, <strong>la</strong>arquitectura reformada <strong>de</strong>l apoyo no proporcionasalvaguardas para garantizar que <strong>la</strong> “efectividad” noperjudique el <strong>en</strong>foque basado <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos.En muchos países, <strong>la</strong> marginación <strong>en</strong> cuanto a<strong>la</strong>cceso a <strong>la</strong> educación y <strong>la</strong> información excluye a<strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as <strong>de</strong> participar <strong>en</strong> el monitoreoy el exigir una redición <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas por parte <strong>de</strong> <strong>los</strong>gobiernos.120 LOS DERECHOS DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS Y TRIBALES EN LA PRÁCTICA - UNA GUÍA SOBRE EL CONVENIO NÚM. 169 DE LA OIT