13.07.2015 Views

Los Derechos de los Pueblos Indígenas y Tribales en la Práctica

Los Derechos de los Pueblos Indígenas y Tribales en la Práctica

Los Derechos de los Pueblos Indígenas y Tribales en la Práctica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Reconoci<strong>en</strong>do <strong>los</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>tos históricos que hansufrido <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as <strong>de</strong> sus tierras y territorios, <strong>la</strong><strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra para su forma <strong>de</strong> vida tradicional,su vulnerabilidad a <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tierras y <strong>los</strong> <strong>la</strong>rgosperíodos <strong>de</strong> ocupación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas, el Conv<strong>en</strong>io exigemedidas especiales <strong>de</strong> protección <strong>de</strong> sus <strong>de</strong>rechossobre <strong>la</strong>s tierras. Conforme lo estipu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>los</strong> artícu<strong>los</strong>14, 17, 18 y 19, dichas medidas incluy<strong>en</strong> <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>teselem<strong>en</strong>tos:Reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad y <strong>de</strong>posesión sobre <strong>la</strong>s tierras que tradicionalm<strong>en</strong>teocupan <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as (Artículo 14(1)):<strong>Los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> propiedad yposesión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tierras que tradicionalm<strong>en</strong>te han ocupado.Son tierras que <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as habitaron a lo <strong>la</strong>rgo<strong>de</strong>l tiempo y que <strong>de</strong>sean transmitir a <strong>la</strong>s g<strong>en</strong>eracionesfuturas. Es por ello que el establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos<strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as sobre <strong>la</strong>s tierras se basa <strong>en</strong><strong>la</strong> ocupación y <strong>en</strong> el uso tradicional, y no <strong>en</strong> el ev<strong>en</strong>tualreconocimi<strong>en</strong>to o registro legal oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> propiedad<strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra por parte <strong>de</strong> <strong>los</strong> Estados, <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> que <strong>la</strong>ocupación tradicional confiere el “<strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> tierra <strong>en</strong>virtud <strong>de</strong>l Conv<strong>en</strong>io, ... in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> que tal<strong>de</strong>recho hubiera sido reconocido o no [por el Estado]”. 2)El artículo 7(1) <strong>de</strong>l Conv<strong>en</strong>io núm. 169 explica a<strong>de</strong>másque <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as ti<strong>en</strong><strong>en</strong> “<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> <strong>de</strong>cidirsus propias priorida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> lo que atañe el proceso <strong>de</strong><strong>de</strong>sarrollo, <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que éste afecte a sus vidas,cre<strong>en</strong>cias, instituciones y bi<strong>en</strong>estar espiritual y a <strong>la</strong>stierras que ocupan o utilizan <strong>de</strong> alguna manera, y <strong>de</strong>contro<strong>la</strong>r, <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>de</strong> lo posible, su propio <strong>de</strong>sarrolloeconómico, social y cultural”.En consecu<strong>en</strong>cia, según lo han puesto <strong>de</strong> relieve <strong>los</strong>órganos <strong>de</strong> control <strong>de</strong> <strong>la</strong> OIT, el “Conv<strong>en</strong>io no cubresimplem<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s áreas ocupadas por <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong>indíg<strong>en</strong>as, sino también «el proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>en</strong> <strong>la</strong>medida <strong>en</strong> que éste afecte sus vidas... y <strong>la</strong>s tierras queocupan o utilizan <strong>de</strong> alguna manera»”. 3)2) Comisión <strong>de</strong> Expertos, 73.ª sesión, Observación, Perú, publicación2003 (párrafo 7)3) Ver Consejo <strong>de</strong> Administración, 282.ª reunión, noviembre <strong>de</strong> 2001,Rec<strong>la</strong>mación pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l artículo 24 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong><strong>la</strong> OIT, Colombia, GB.282/14/3En este s<strong>en</strong>tido, el artículo 26(3) <strong>de</strong> <strong>la</strong> Dec<strong>la</strong>ración<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Naciones Unidas sobre <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong><strong>de</strong> <strong>los</strong> Pueb<strong>los</strong> Indíg<strong>en</strong>as estipu<strong>la</strong> que al brindarel reconocimi<strong>en</strong>to y protección jurídicos a <strong>la</strong>stierras, <strong>los</strong> territorios y <strong>los</strong> recursos <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong>indíg<strong>en</strong>as, <strong>los</strong> Estados lo harán respetando<strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s costumbres, <strong>la</strong>s tradiciones y <strong>los</strong>sistemas <strong>de</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong>indíg<strong>en</strong>as <strong>de</strong> que se trate. En consecu<strong>en</strong>cia,<strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> dichas tierras, territorios yrecursos y <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong>l alcance <strong>de</strong> <strong>los</strong><strong>de</strong>rechos inher<strong>en</strong>tes a tales tierras y recursos,no pue<strong>de</strong> basarse únicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> conceptosy tradiciones jurídicos a <strong>los</strong> que el estado haadherido, que con frecu<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tran <strong>en</strong> conflictodirecto con aquel<strong>los</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as. LaCorte Suprema <strong>de</strong> Belice consi<strong>de</strong>ra que el artículo26 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Dec<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Naciones Unidas sobre<strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> Pueb<strong>los</strong> Indíg<strong>en</strong>as refleja unprincipio g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho internacional sobre<strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos a <strong>la</strong> tierra y a <strong>los</strong> recursos <strong>de</strong> <strong>los</strong>pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as. 4)Las tierras <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as pue<strong>de</strong>n incluir <strong>en</strong>algunos casos aquel<strong>la</strong>s tierras perdidas <strong>en</strong> forma reci<strong>en</strong>teu ocupadas por <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as <strong>en</strong> una época másreci<strong>en</strong>te (por lo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> su <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to<strong>de</strong> <strong>la</strong>s tierras que ocupaban previam<strong>en</strong>te). Según loexpresado por <strong>los</strong> órganos <strong>de</strong> control <strong>de</strong> <strong>la</strong> OIT: “Elhecho <strong>de</strong> que <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> tierras t<strong>en</strong>gan un orig<strong>en</strong>más reci<strong>en</strong>te que el <strong>de</strong> <strong>los</strong> tiempos coloniales no es unacircunstancia <strong>de</strong>terminante. El Conv<strong>en</strong>io fue redactadopara reconocer situaciones <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que exist<strong>en</strong> <strong>de</strong>rechossobre tierras que han sido tradicionalm<strong>en</strong>te ocupadas,pero también podría abarcar situaciones <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que <strong>los</strong>pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>rechos sobre <strong>la</strong>s tierras queocupan o utilizan <strong>de</strong> alguna otra manera, bajo otrasconsi<strong>de</strong>raciones”. 5)El <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad y posesión compr<strong>en</strong><strong>de</strong> tantoun aspecto individual como un aspecto colectivo. Elconcepto <strong>de</strong> tierra compr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong>l hábitat queuna comunidad o pueblo emplea y cuida. También incluye<strong>la</strong> tierra <strong>de</strong> posesión y uso individual, por ejemplo <strong>la</strong> que4) Supreme Court of Belize, C<strong>la</strong>im No. 171 of 2007 and C<strong>la</strong>im No. 172 of2007; caso citado <strong>en</strong>: John H<strong>en</strong>riks<strong>en</strong>: Key Principles in Implem<strong>en</strong>tingILO Conv<strong>en</strong>tion No. 169, ILO, 20085) Consejo <strong>de</strong> Administración, 276.a reunión, noviembre <strong>de</strong> 1999.Rec<strong>la</strong>mación pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l Artículo 24 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong><strong>la</strong> OIT, México, GB.276/16/3 (párrafo 37).94 LOS DERECHOS DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS Y TRIBALES EN LA PRÁCTICA - UNA GUÍA SOBRE EL CONVENIO NÚM. 169 DE LA OIT

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!