Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

de aanvoerders de mogelijkheid te hebben om
hun eigen mensen te hergroeperen. Evenals dit
bij de Romeinen al gebruikelijk was zullen zij
door middel van tekens rangen hebben
aangegeven.
Niet alleen welgestelde burgers en militairen
brachten merktekens aan. Bekend zijn ook de
bedelaars- en marskramerstekens. Genoemde
lieden brachten merktekens aan op of nabij het
toegangshek van een hoeve. Hierdoor wist men
of er op deze hoeve zaken gedaan konden
worden. De boodschap was vrij eenvoudig b.v.
“ga hier maar voorbij, hier is niets te verdienen”,
of ”pas op voor een bijtende hond etc.
Huismerken
De oudste huismerken moeten we zien als een
vorm van naamsschrijving of van handtekening.
Het zijn over het algemeen vrij eenvoudige
symbolen die van vader op zoon werden doorgegeven.
De zoon voegde in dit geval een detail
toe aan het merk van zijn vader (of liet een
detail weg) teneinde zichzelf en/of zijn bezit
van dat van zijn vader te kunnen onderscheiden.
Personen die een huismerk voerden brachten dit
merkteken aan op allerlei roerende goederen.
Bekend zijn de merktekens op bijvoorbeeld
gereedschap.
Men gaf hiermee ook de eigendoms- en/of
bezitsgrenzen aan. Het eigen huis werd
eveneens van een merkteken voorzien. Veel
bewaard gebleven huismerken zijn te vinden op
voordeurposten van oude boerderijen.
In de Zaanstreek is het gebruik van een
makelaar (een houten sierbekroning op de van
oorsprong houten huizen) bekend. Bewoners
van de streek konden op afstand zien wie in dit
huis woonde en zelfs of de katholieke of de
gereformeerde leer door de bewoner(s) werd
aangehangen.
Huismerken komen we ook regelmatig tegen op
grafzerken. Wij hebben er thans een verklarend
boekje bij nodig, maar destijds wist men
precies om wie het hier ging.
Huismerken werden ook gebruikt als
handtekening omdat de meeste mensen konden
lezen noch schrijven. Populair wordt nog wel
eens gezegd “zet maar een kruisje”. Er zijn ook
vele voorbeelden van personen die met een
merk tekenden, maar wel konden lezen en
schrijven. De bekendste zijn de notaris- en
boekdrukkersmerken waarbij het kruis een
veel voorkomend element is.
Merken waren natuurlijk eenvoudig na te
maken. De juridische waarde was daardoor
gering. Koningen, edelen, geestelijken en
ambtenaren gingen daarom over op het gebruik
van zegels. Dat was niet nieuw. De Grieken
kenden ten tijde van de Myceense periode al
het gebruik van zegels. Vele fraaie exemplaren
zijn daarvan bewaard gebleven. Gesneden uit
harde kostbare stenen, goud, zilver etc.
Naast bovengenoemde huismerken had men nu
ook de keuze uit meer uitbeeldingsvormen.
De oudste vormen zijn echter (bij gebrek aan
uitvoerende kunstenaars) de eenvoudige balken,
kruisen, etc. Later zien we ook stieren,
leeuwen, adelaars, mythologische dieren etc.
als merk en/of zegel verschijnen.
We zien dat aanzienlijke families vasthouden
aan de door hun voorouders gekozen symbolen.
Dit is niet verwonderlijk omdat hun voorouders
deze symbolen voortdurend hadden gebruikt
om hun gezag of eigendomsrechten kenbaar te
maken.
Heraldiek
Dit is een gebruiks-en/of kunstvorm die zich
vanaf het midden van de twaalfde eeuw
ontwikkeld heeft.
Steeds meer personen wilden ter bevestiging
van hun status beschikken over een eigen
wapen. Dit wapen moest zich wel duidelijk
onderscheiden van dat van anderen.
Dit impliceerde dat men diende te weten
welke wapens door anderen gevoerd werden.
In opdracht van Vorsten tekenden Wapenherauten
alle door de onderdanen gevoerde
wapens op in Wapenboeken. Fraaie exemplaren
zijn daarvan bekend. Later volgen Siebmacher,
Rietstap en anderen.
Hfdst. 16 - Bl. 02
122
Boven
Ondertekening
door Gr. Willem II.
Oorkonde uit 1248.
ARA Egm. inv. 437.
Hiernaast
Huismerken
ook wel Odol 2
tekens genoemd.
Reeds vermeld in de
Lex Frisonum ~ 800.
Boven
Geveltopteken.
Hiernaast
Wapenboek
Bellenville uit c.a.
1360.
Bibl. Nat. de France
Paris.