Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

Het Friese Rijk heeft bestaan van ongeveer 300
voor Chr. tot 754 na Chr.
Veel geschiedschrijvers doen het Friese Rijk af
als legendarisch, omdat “hard” bewijsmateriaal
zoals b.v. oorkonden ons niet overgeleverd is.
*1
Nu is het inderdaad zo dat de Friezen vóór 754
over het algemeen niet konden lezen of
schrijven.
Het enige schrift dat we in die tijd in
Scandinavië, op de Britse Eilanden en langs de
Noordzeekust tegenkomen is het z.g.
Runenschrift. In het oud Noors betekent “rún”
geheim, hetgeen wel aangeeft dat het niet voor
algemeen gebruik bestemd was en alleen door
een selecte groep van ingewijden werd
toegepast.
De vorm van de tekens wijst er op dat het
schrift oorspronkelijk in hout werd geritst.
Hout is echter een vergankelijk materiaal,
zodat er weinig voorbeelden overgeleverd zijn.
Wel vinden we runen terug op wapens en
gebruiksvoorwerpen. Later worden zij ook
toegepast op grafstenen. Een enkele maal zien
we runen in een handschrift (Codex Runicus).
Na de kerstening raakten zij buiten gebruik,
mede doordat aan bepaalde tekens een
magische kracht werd toegekend. Boeren in
Dalarna waren in de 18e eeuw nog bekend
met deze tekens.
De eersten die iets over de Friezen op schrift
stelden waren de Romeinen. Zo vermeldde
Tacitus al dat de volkeren aan de noordgrens
van het toenmalige Romeinse Rijk gebruikmaakten
van symbolen die zij in allerlei
Het Friese Rijk
materialen ritsten.
Wat de Romeinen over de Friezen schreven was
uiteraard niet objectief. Het was een strijdbaar
volk dat zich schuilhield achter een voor
buitenstaanders ondoordringbare moerasgordel.
De Romeinen gaven het na enkele mislukte
pogingen dan ook op om verder naar het
noorden door te dringen. Wel dreven zij handel
met de noordelijke volken. *2 Daardoor zijn er
in het noorden Romeinse archeologische
voorwerpen gevonden, mogelijk uit ruilhandel
of oorlogen afkomstig. Evenals veel zaken van
onmiskenbare noordelijke herkomst die ten
zuiden van de Rijn werden aangetroffen.
Met name de Scandinaviërs waren leveranciers
van prachtig walrusivoor snijwerk, barnsteen
en kwalitatief goede wapens. In ruil daarvoor
zullen vele amfora’s wijn naar het noorden zijn
verscheept. Letterlijk verscheept, want redelijk
begaanbare wegen waren er niet. De Romeinen
vermeden onnodige reizen via de onstuimige
Noordzee. Ze gingen liever binnendoor b.v.
via de vele meren. *3
Maar omdat zij in deze gebieden het niet voor
het zeggen hadden waren zij afhankelijk van
het verlenen van vrije doorgang door de
plaatselijke bevolking. Dit zullen zij wel niet
als ideaal hebben ervaren. Al met al bepaalde
dit natuurlijk ook hetgeen zij over de
noordelijke volken opschreven.
Een tweede groep die over de Friezen
geschreven heeft waren de missionarissen.
Vanuit Groot-Brittannië werden zij erop uitgestuurd
om de Friezen te kerstenen.
Nu kwamen veel van deze missionarissen uit
families die veel eerder (492) vanuit Saksen,
Jutland en Friesland naar met name het noorden
van Groot-Brittannië waren overgestoken.
Hierdoor hadden zij het voordeel dat zij de taal
en gebruiken van de Friezen kenden.
Ook van deze groep schrijvers mogen we
weinig objectieve berichten verwachten. In
hun ogen waren de Friezen verachtelijke heidenen
en barbaren.
De missionarissen kwamen in groepen,
vergezeld van een legertje bewapende mannen.
Hun methode van geloofsverkondiging zal de
Friezen in het verkeerde keelgat zijn geschoten.
Hfdst. 10 - Bl. 01
59
*1: Schoolboekjes
behandelen deze
periode slechts
summier.
*2: In Velsen
beschikten zij enige
tijd over een
handelspost.
*3: De Drususgracht
die de Rijn met de
Vecht verbond is
een voorbeeld van
een door de Romeinen
verbeterde
verbinding binnendoor.
Hiernaast
Zwerfsteen met
Runeninscripties
uit Stockholm.