Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

Artikel van W.A. Beelaerts.
Heer Dirk Woutersz., huiskapelaan der
heeren van Wassenaer en pastoor te Wassenaar
(1504-1580).
In het Jaarboekje voor geschiedenis en
oudheidkunde van Leiden en Rijnland nr. 24
(1931/ 32) blz. 132/ 159. [U.B. Leiden]
De Heer Beelaerts gaat in dit artikel uitvoerig
in op Dirick Woutersz.. Helaas met nogal eens
de opmerking “hierop kan ik te dezer plaatse
echter niet verder ingaan”.
Het geboortejaar van Dirick (1504)
reconstrueert hij uit een verhoor voor de Raad
van Beroerten op 02-01-1568 waarbij Dirick
opgeeft dat hij omtrent LXIII (63) jaar oud is.
Op 12-02-1528 maakt Janne v. Halewijn,
vrouwe douagiere van Wassenair haar testament
wat te harer bede mede-ondertekend werd door
heer Dirck Wouters Z., priester van Catwijck
upten Rijn woonende in den Hage.
Dirick wordt later uitdrukkelijk huiskapelaan
van Wassenaer genoemd en woont in het hof
der Wassenaers in ‘s-Gravenhage op de Lange
Voorhout (t.p.v. in 1930 het Departement van
Financiën).
Bezien we het gezin waar hij in dienst was:
Jan v. Wassenaer † 1496
~ Janne v. Halewijn † 1529
Jan v. Wassenaer † 1523
~ Josina v. Egmont † 1538 Zuster van Bisschop George v. Egmont.
Maria v. Wassenaer † 1544 Margaretha v. Wassenaer † 1557
~ 1526 Jacques de Ligne † 1552 ~ Jan Gr. v.d. Marck Hr.v. Lumey
† 1552
Philips de Ligne † 1583 Willem Gr. v.d. Marck
~ Margaritha de Lalaing Hr. v. Lumey
Dirick Woutersz. volgt in 1534 Mr. Jacob
Dirksz. v.d. Goude op als pastoor van
Wassenaar. In het begin wordt hij nog ter zijde
gestaan door diens broer Mr. Gerrit Dirksz. v.d.
Goude. Dirick heeft hierdoor tijd om als
hobby zijn genealogieën te schrijven.
De Wassenaers bezaten een rijk archief. Dirick
ontleent echter veel van zijn gegevens aan niet
altijd even betrouwbare kronieken. Met name
die van Antonius Hoveus “Die chronycke ofte
historien der edelre en welgeboren heeren
ende baroenen van Egmont”. [Kon. Bibl.
Brussel Hs. nr. 19227 uit 1553] *1
In 1572 vlucht Dirick via Gouda en Rotterdam
naar Delft waar hij op 21-05-1575 een
attest *2 schrijft. Op 25-05-1575 krijgt hij
van de Staten een jaargeld en keert hij terug
naar Den Haag waar hij in 1580 overlijdt.
Beelaerts vergelijkt de twee handgeschreven
adelskronieken.
1. Egmont. De opzet van deze kroniek is
merkwaardig; eerst de portretten met korte
onderschriften, vervolgens een genealogie in
briefvorm. Dirick schreef deze kroniek
oorspronkelijk in het Latijn voor Bisschop
George v. Egmont, de broer van zijn
werkgeefster. Deze overleed echter in 1559
voordat de kroniek klaar was. Dirick besloot
toen om het in de landstaal te vertalen en op te
dragen aan Graaf Lamoraal I v. Egmont.
Beelaerts veronderstelt dat de reeks
afbeeldingen “der heeren en graven van
Egmont” die eertijds het “Slot te Egmond
gesierd heeft” tot voorbeeld heeft gediend.
Deze reeks werd waarschijnlijk in opdracht van
Jan, de eerste Graaf † 1516 vervaardigd.
Beelaerts merkt op dat het portret van Lamoraal
waarschijnlijk door Dirick zelf getekend is en
overeenkomsten vertoont met niet alleen dat
van Reinout v. Brederode door Cornelis
Anthonisz. uit 1551 maar ook met dat van
Jacob, Gr. v. Ligne uit ~1560 (zie onder) en
met een afbeelding uit de Herault 1645. *3
2. Wassenaer. Deze kroniek is kleiner (4o) en
eenvoudig ingebonden. De opzet is logischer;
de portretten staan bij de Latijnse tekst. De
portretten zijn van geringe kwaliteit en zijn
met twee uitzonderingen, waarschijnlijk door
Dirick zelf getekend. *3
De kroniek is geschreven voor Philips de Ligne
die met de Gulden Vliesketen (dus na 1559) is
afgebeeld echter zonder tekst.
Later zijn hier door een ander de portretten
van Margaretha v. Wassenaer en haar man Jan,
Gr. v.d. Marck, Hr. v. Lumey aan toegevoegd.
In 1572 komt Willem, Gr. v.d. Marck, Hr. v.
Lumey in het bezit van dit boek en laat zijn
portret met op de achtergrond de verovering
van Den Briel opnemen.
Zie ook Hfdst. 47 Bl. 15.
De tekst is een soort verantwoording dat de
Wassenaers afstammelingen zijn van Radboud,
100 v. Chr. Koning van de Bataven (Catten).
Afb. 21 stelt Radbout II/I de Stichter van
Egmond † 792 voor.
Afb. 22 toont diens broer, de stamvader van de
Wassenaers.
Dirick adviseert Philips om zijn oude rechten
op Wassenaar en het Burggraafschap van
Leiden op te eisen bij de Koning.
Hfdst. 05 - Bl. 02
33
*3: De meeste
portretten hebben
geen iconografische
waarde.
Bij de Wassenaers
zijn zelfs de personen
die in de tijd
van Dirick leefden
niet gelijkend/
natuurgetrouw
getekend.
*1: In Brussel bevindt
zich ook Hs.
nr. 18009. Dit is
een na 15-05-1559
bijgewerkte kopie
door iemand uit de
naaste omgeving
van de Graaf van
Egmont.
*2: Dit attest
vermeldt dat Josina
v. Egmont, Vrouwe
van Wassenaer in
1532 aan Keizer
Karel V een genealogie
en 200 jaar
oude leenbrieven
toont.