Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

gepubliceerd door Hulshof in Bijdragen van
het Historisch Genootschap, XXXV.
Wij hebben het boek van 1508 niet in handen
kunnen krijgen en dan ook deze
aangelegenheid niet verder kunnen
onderzoeken. Wie ook de falsaris geweest zij,
men stelt zich de vraag waarom die man zich
alle moeite heeft getroost om de vroegste
geschiedenis van Holland aldus met valse
gegevens vol te stoppen. Hij schijnt het
trouwens op een intelligente manier te
hebben gedaan. Echte geloofwaardige feiten
uit Beda *1 en andere oude schrijvers
dienden om zijn vervalsing te stofferen, en
daaraan, zegt Moll, “had hij ook te danken
dat de geleerde wereld maar al te lang voor
zijn bedrog blind was”. Er steekt dus zeker
wat ernstigs achter die moedwillige
verdraaiing van de historische waarheid en
om in die zaak klaarder te zien zou men
graag nagaan wie van die falsificatie de
meest begunstigden waren. *2
Bij het lezen van Wouters’ genealogie denkt
men in dit verband onwillekeurig aan de
heren van Egmont. Het is namelijk in dit
vervalste Leven van Switbertus dat de eerste
heren van Egmont naar voren treden als
gesproten uit de Radbodus en andere
legendarische koningen van Friesland. Zou
het dan niet mogelijk zijn dat de falsaris zijn
opdracht en loon kreeg van een heer van
Egmont? Er kan hier worden herinnerd aan
het feit dat die heren van Egmont alles,
letterlijk alles, in het werk hebben gesteld om
het bewijs te kunnen leveren dat zij geen
leenmannen waren van de Benedictijnerabdij
van Egmond-Binnen. Alle middelen hebben
zij daartoe gebruikt, en ondermeer
ontvreemding uit de abdij van allerhande
archiefstukken met betrekking tot die
leenroerige afhankelijkheid. Zou dan
eventueel bij diezelfde heren van Egmont de
oorzaak niet moeten worden gezocht van het
ontstaan van deze knappe maar valse
geschiedschrijving, waaruit zou blijken dat
het geslacht van Egmont eens het machtigste
geweest was in West-Friesland, dat het ook in
Holland de scepter had gezwaaid, om later
dan, onder druk van machtiger heren, tot een
lagere rang te vervallen, in plaats van aan het
hoofd van een vorstendom te blijven staan:
ver van zijn ontstaan te danken te hebben aan
de Egmondse St.-Adelbertsabdij. Bewust
verzonnen fabel ontsproten uit grenzeloze
hoogmoed, maar geen uitzondering in die tijd
*3.
Wouters heeft dan het boek van Marcelmus
benuttigd en er alles uitgehaald wat er uit te
halen was om het geslacht van Egmont op te
hemelen en op de hoogste trede van de
feodale ladder te plaatsen. De heren van
Egmont waren eens de allereersten in het
land, en al de anderen waren, op een paar
uitzonderingen na, machtsmisbruikers of
usurpateurs, Mag men aannemen dat Wouters
niet heeft geweten dat hij zich van vervalste
bronnen bediende? Het doet vreemd aan dat
hij op fol. 28v. van zijn handschrift, waar hij
zijn bronnen aangeeft, dit boek van
Marcelmus niet in zijn origineel geschreven
tekst had opgenomen, maar het naderhand
heeft vermeld in de margine.
Wat Wouters uit Marcelmus heeft gehaald
heeft natuurlijk niet de minste historische
waarde, en ook zonder enig bewijs dat dit
Leven van Switbertus een vervalsing is, kan
men reeds de overtuiging opdoen dat er van
al deze vroege heren van Egmont weinig en
waarschijnlijk niets moet worden
weerhouden. Ook bij Beda is er wel spraak
van een Friese koning Radboud, maar dan
zonder enig verband met de latere heren van
Egmont.
Met de andere geciteerde bronnen komen wij
op vastere voet te staan. Deze zijn tweeërlei.
Enerzijds een kroniek van Holland,
anderzijds een kroniek van Egmond.
Willem van Gouda. Gulielmus Hermannus
Goudanus was een geleerde Augustijner
monnik van het klooster Steyn bij Gouda,
vriend en correspondent van Erasmus. Men
weet dat hij veel gewerkt heeft aan een
Hollandse kroniek in het latijn, maar neemt
aan dat die verloren is gegaan. Goudanus
stierf in 1510.
Reinier Snoy. Deze jongere tijdgenoot van
Willem van Gouda, doctor in de medicijnen
(volgens Wouters), is de auteur van een
historisch werk De Rebus Batavicis Libri
XIII, verschenen in 1620 te Frankfurt, lang na
de dood van de schrijver, die reeds in 1537
overleden was. Wouters had hem volgens
eigen getuigenis (fol. 28v.) persoonlijk
gekend, en zou van Snoy vernomen hebben
dat hij de kroniek van Goudanus zou hebben
volendt ende volschreven. Volgens dit
getuigenis zou men dan ook mogen
aannemen dat Snoy’s kroniek, in 1620 op zijn
naam verschenen, het werk is van Willem van
Hfdst. 04 - Bl. 10
21
*1: Beda leefde
van 672 tot 735.
Een Benedictijner
monnik in Noord
Engeland. Hij beschrijft
in meer
dan 40 boeken de
geschiedenis van
de Angelsaksen tot
731. [WP]
*2: Als het hier om
een falsificatie gaat,
dan is die wel
uiterst geraffineerd
gepleegd. De gehanteerde
datums
sluiten perfect op
elkaar aan en geven
na goed lezen geen
problemen.
De Heren van
Egmont stellen
voorzover ik dat
weet ook nergens
dat zij direkte
gelegaliseerde
erfopvolgers zijn,
maar wel dat zij in
mannelijke lijn
directe verwanten
zijn.
Bastaarden konden
geen lenen en erfelijke
ambten erven.
Wel kon hun vader
hen belenen met
vrij-eigen goederen.
Mogelijk is dit de
oorzaak van de
spraakverwarring.
*3: Naar het zich
laat aanzien waren
de Heren van Egmont
afkomstig uit
één van de hoogste
en meest gefortuneerde
kringen.
De Abt stelde
bewust een rijke
plaatselijk
bekende edelman
aan als beschermheer
want die kon
hem bescherming
bieden.
Dit moeten we niet
omdraaien, door te
stellen dat de door
de Abt aangestelde
persoon en zijn
nakomelingen
hierdoor hun edele
status en rijkdom
verkregen.