Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

HERKOMST
Wegens de opdracht van het werk aan
Lamoraal van Egmont door de auteur zelf,
mogen wij als zeker aannemen dat dit
handschrift behoord heeft tot het huisarchief
van de familie Egmont. Het zal trouwens een
welgekomen en geapprecieerde schenking
geweest zijn, daar de Egmonts zeer fier
waren op hun afkomst, adellijke titels en
heerlijke bezittingen, zoals verder duidelijk
blijken zal, en het zal dan ook wel zorgvuldig
van vader op zoon bewaard geworden zijn.
Hoe het boek in bezit kwam van de
Koninklijke Bibliotheek te Brussel is niet
bekend. De eerste vermelding aldaar vindt
men in de Inventaris van 1837, waar het als
stuk nr. 18.003 werd ingeschreven op 16
augustus van dat jaar, zonder enige
vermelding van herkomst.
Werd het aangekocht op een openbare
veiling? Maar heeft er wel ooit een openbare
verkoop van archiefstukken van de familie
Egmont plaatsgehad? Na de terechtstelling
van Lamoraal van Egmont in 1568 zijn er wel
openbare verkopen geweest van de
geconfisceerde inboedels, maar voor zo ver
wij weten ging het hier alleen om kostbare
voorwerpen zoals huisraad in goud en zilver,
meubels en tapijten, niet om familiedocumenten
zoals een genealogie, die trouwens
voor een persoon vreemd aan het geslacht
niet zoveel waarde kon hebben dat hij er een
aanzienlijke som geld zou voor geboden hebben.
Ook mag men aannemen dat de leden
van de Raad van Beroerte met de Hertog van
Alva aan het hoofd, de animositeit tegenover
de weduwe en de kinderen van de graaf toch
niet zo ver zullen
hebben gedreven dat zij zelfs zulk een privaat
stuk op de publieke markt zouden hebben
gebracht.
Uit zekere feiten mogen wij afleiden dat het
Egmontse familiearchief door de laatste
heren van het geslacht, en dan bedoelen wij
de Egmont-Pignatellis in de XVIIIe eeuw,
niet met een heilige zorg behandeld
geworden is. Toen de laatste mannelijke
afstammeling van het geslacht van Egmont,
Procopius-Frans, in 1707 stierf te Fraga in
Spanje, gingen titels en eigendommen over
op zijn zuster die met een Pignatelli
getrouwd was.
De heren van Egmont, steeds in dienst van
Spanje gebleven, vertoefden veelal buiten de
Nederlanden, zodat de zorg voor hun
goederen, ook voor hun archief, in handen
lag van rentmeesters, wat niet noodzakelijk
een waarborg was voor onaangetast bewaren
van stukken van speciaal familiaal belang.
Toen dan het hele Egmont-archief overging
naar de Italiaanse Pignatellis, was er van de
kant van de heren zelf zeker minder
belangstelling voor het verder onaangeroerd
bewaren ervan. *1
Zo weten wij b.v. dat in de tweede helft van
de XVIIIe eeuw de toenmalige graaf van
Egmont-Pignatelli een voornaam stuk uit het
archief, deel uitmakende van het dossier van
het proces van Lamoraal van Egmont,
weggeschonken heeft aan zijn rentmeester
Kovalh te Bergen (Mons), die het in de
handen gaf van G.J. Gérard, lid van de
Brusselse Academie van Wetenschappen en
Letteren, terwijl een ander deel van hetzelfde
dossier rond 1850 terug gevonden werd bij
een zekere heer J.B. Leclerq in dezelfde
stad.*2 Het is niet uitgesloten dat Wouters’
handschrift eveneens weggeschonken werd
door een Egmont-Pignatelli rond dezelfde tijd
of misschien op de vooravond van de Franse
Revolutie, en aldus op een of andere manier
terecht kwam in de Koninklijke Bibliotheek
te Brussel. Of werd het rechtstreeks aan deze
instelling geschonken door de graaf van
Egmont-Pignatelli? *3
DE AUTEUR
De schrijver heeft zijn werk niet alleen
gedateerd, hij heeft het ook ondertekend:
Dirick Wouters soen Pastoer tot Wassenaer.
Wij zullen hem verder steeds noemen Dirk
Wouters. Wie was deze auteur? In de
Koninklijke Bibliotheek te Brussel bevindt
zich gecodeerd III, 70.472, A, 58 in één band
ingebonden met andere korte biografieën een
kleine levensschets van deze Dirk Wouters
door W.A. Beelaerts. Dit moet een overdruk
zijn uit een “jaarboekje” zoals uit de tekst
valt op te maken, een publikatie waarin de
schrijver het jaar te voren een bijdrage had
laten verschijnen over Wassenaer in de
Geuzentijd *4. Nauwkeuriger bibliografische
gegevens kunnen wij niet verstrekken, daar
geen titelblad van het origineel jaarboekje
aanwezig is en ook geen jaartal. Het
handschrift dat wij publiceren was de
aanleiding tot Beelaers bijdrage over
Wouters. Het is aan deze biografische nota
dat wij de meeste gegevens betreffende de
samensteller van ons handschrift ontlenen
Hfdst. 04 - Bl. 04
15
*1: Het was de taak
van de Rentmeesters
om er op toe te
zien dat dokumenten
die de erfrechtelijke
aanspraken
van de familie
konden onderbouwen
zo zorgvuldig
mogelijk werden
bewaard.
*2: Uitvoeriger
verhaald in het 26e
Zottegemse Jaarboek
1983 blz. 73.
*3: Het is ook
mogelijk dat dit
stuk was verstopt
in een meubel en
pas later door de
nieuwe eigenaren
van dit meubel
werd ontdekt.
*4: Leids Jaarboekje
nr. 24 (1931/ 32)
blz. 132/ 159.
Zie Hfdst. 05 Bl. 02.