Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

In dit hoofdstuk wordt iets dieper ingegaan op
het ondertekenen van aktes, oorkonden etc.
We mogen er vanuit gaan dat de vroege
Middeleeuwers de kunst van het lezen, laat
staan van het schrijven, niet machtig waren.
Dit gold niet alleen voor de plattelandsbevolking
maar ook voor de aanzienlijken.
Veel leesstof was er in die tijd niet. Wel maakte
men zoals in Hfdst. 14 wordt aangegeven,
gebruik van merktekens.
In die tijd kwam men in kontact met de
Romeinen. Hun aanvoerders konden lezen en
schrijven of zij maakten gebruik van personen
die dit machtig waren. Lezen en schrijven was
in de Romeinse cultuur vanzelfsprekend.
Schriftelijke orders vanuit Rome werden door
een koerier gebracht. De koerier kon zelf
meestal niet lezen. Hierdoor voorkwam men dat
als hij onverhoopt in handen viel van een
tegenstander hij zijn mond voorbij zou praten.
De tegenstander zou in dit geval de beschikking
moeten hebben over een persoon die het
Latijnse schrift kon lezen.*1
De geestelijkheid beheerste als vanouds het
lezen en schrijven. Dit zien we zelfs al bij de
z.g. heidense Germanen. Het geringe aantal
nagelaten Runengeschriften is van de hand
van priesters.
De eerste Christenen waren gewoon hun
cultuurgoed op schrift vast te leggen in de voor
die tijd moderne talen: Grieks en Romeins
(Latijn). Zij waren ervan overtuigd dat dit de
manier was om hun cultuurgoed uit te dragen.
Dit in tegenstelling tot de Germaanse priesters
die hun cultuurgoed liever voor een beperkte
groep van ingewijden hielden waardoor zij een
vertrouwens- en machtspositie verkregen.
Ten tijde van het Frankische Rijk zien we dat
de vorsten gebruik gaan maken van de
capaciteiten van de geestelijkheid omdat ook
zij inzagen dat communicatie met veraf gelegen
gebieden door middel van het schrift veilig en
doeltreffend was.
Zegels en
handtekeningen
DE TOTSTANDKOMING VAN EEN
OORKONDE.
Een vorst of edelman die een uitspraak of de
uitkomst van een geschil wilde vastleggen, was
aangewezen op een schrijver.
1. Hij dicteerde hetgeen naar zijn mening
vastgelegd diende te worden.
2. De schrijver maakte aantekeningen.
3. De schrijver werkte deze aantekeningen uit
in concept.
4. De opdrachtgever las het concept (of liet
dat voorlezen) en maakte mogelijk aanmer-
kingen. Deze werden dan in de marge van
het concept als aantekening vermeld.
5. Daarna was het de taak van de schrijver om
een definitieve tekst op te stellen voor de
tegenpartij.
6. Voor het eigen archief diende gewoonlijk
het concept.
7. Eventueel kopieerde men de tekst in het
Cartularium.
Wanneer een overeenkomst gesloten was, werd
de definitieve tekst op een bepaald moment
(dat kon maanden later zijn) formeel overhandigd
in het bijzijn van getuigen. Deze getuigen
ondertekenden of zegelden eveneens de
oorkonde. Dat de comparanten hun eigen naam
niet konden schrijven was minder van belang.
Zij tekenden d.m.v. een initiaal of merk.
Bekend is de handtekening van Keizer Karel
de Grote. Hij tekende slechts een ruitje,
waarna zijn schrijver het monogram aanvulde.
Hfdst. 17 - Bl. 01
131
*1: Er zijn uit
verschillende tijden
ook geheimschriften
bekend. Deze
kon men slechts
lezen indien men
op de hoogte was
van een overeengekomen
code.
Opgemerkt dient te
worden dat het
ondertekenen d.m.v.
een initiaal of merk
niet altijd wilde
zeggen dat de
betreffende persoon
niet kon schrijven.
Er zijn voorbeelden
van Bisschoppelijke
ondertekeningen
met een merk.
Ook notarissen
maken nog lang
gebruik van een
merk, vaak naast
hun handtekening.
Van Romeinse
keizers is bekend
dat zij hun handtekening
plaatsten
m.b.v. een koperen
sjabloon.
Hiernaast
Het z.g. Karel
monogram
Uit Dr. D.P. Blok
De Franken in
Nederland Blz. 120.