Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

Al eerder heb ik aangegeven dat men ertoe
overging om zich te laten vereeuwigen door
middel van illustraties in boeken.
In eerste instantie waren dat handgeschreven
Adelskronieken.
Die bestonden uit een stamboom, gevolgd
door een fraai verhaal over de oorsprong van
het geslacht. Van belangrijke personen werden
de genealogische gegevens genoteerd: naam,
titel, gehuwd met (zoon of dochter van/en),
kinderen (gehuwd met etc.), overlijdensdatum
(soms ook die van de echtgeno(o)t(e).
Ook werden het aantal regeringsjaren en de
belangrijkste wapenfeiten vermeld. Als illustratie
werd vaak het wapen en dat van de
echtgeno(o)t(e) toegevoegd.
Bij een uitvoerige Adelskroniek werd ook een
portret weergegeven.
Het handschrift Detmold L3 nr. 429 toont
kleine medaillons (zie Bl. 04). Véél waarde
moeten we hier niet aan hechten. Eerder
moeten we letten op de attributen; we zien op
de achtergrond een kerk en een galg. Dit zijn
tekenen van zijn waardigheid, Advocaat en
Heer van Egmont.
Zie verder Hfdst. 48.
Bijzonder zijn de z.g. Ahnengaleries. Alle
mannelijke voorouders werden hier soms met
echtgenote levensgroot afgebeeld. De portretten
werden voorzien van wapenschilden en eronder
was veelal een stukje tekst aangebracht.
De bekendste serie is de reeks van z.g.
Gravenportretten in het stadhuis van Haarlem.
Oorspronkelijk waren het fresco’s in het
Karmelietenklooster te Haarlem. Na verloop
van tijd waren deze fresco’s toe aan vervanging.
Men maakte een nieuwe reeks op panelen.
Zowel de fresco’s als de panelen zijn door veel
kroniekschrijvers gebruikt als voorbeeld voor
hun illustraties.
Later, in de 15e eeuw werden in de
Nederlanden gelijkende portretten vervaardigd.
Jan v. Eyck († 1441) wordt wel aangemerkt als
de eerste portretschilder die gelijkende
portretten schilderde. Beroemd zijn ook de
portretten van Dürer (1427-1528).
Op de eerste portretten worden nog steeds
handelingen verricht in samenhang met
symbolen.
Het hiernaast weergegeven portret toont
Maximiliaan met een opengebarste
granaatappel in de hand. Dit is het symbool
voor hoop, onsterfelijkheid en opstanding.
Rond 1500 zien we de eerste portretten van
edelen in hun fraaiste harnas (met ordetekens),
voorzien van een verklarende tekst. Veelal is
ook een familiewapen weergegeven.
Ook van echtgenotes werden nu portretten
vervaardigd. Veelal als pendant van het
schilderij van hun echtgenoot. Zelden werden
zij samen op één paneel weergegeven.
Portretten werden in opdracht van de
geportretteerde of van zijn familie vervaardigd.
Dit houdt in dat de opdrachtgever eisen stelde.
Hierdoor zijn deze portretten niet altijd even
betrouwbaar te noemen.
Hfdst. 09 - Bl. 05
56
Hiernaast
Keizer Maximiliaan
door Dürer 1519.
Hierboven
Filips v. Montmorency-Nivelle,
graaf van Horne
(1518-1568) na
1556.
Detail van portret
door Anthonis
Moro
(1519-1575).
Hiernaast
Willem v. Oranje
1555/6.
Staatliche Gemäldegalerie
Kassel.
Paneel 105 x 82 cm.