Digitale versie - Afbeeldinge ende Levens beschryvinge van de ...

De Advocatuur loopt als het ware als een rode
draad door de geschiedenis van de Heren van
Egmont. Talrijk zijn het aantal ruzies tussen de
Abt en de Advocaat. Niet zozeer omdat de
Advocaat zijn functie niet naar behoren
uitoefende maar omdat de erfelijkheid van het
ambt de bron van deze twisten was. Zoals J.
Hof aangeeft, was dit in meer kloosters een
netelige kwestie.
Ik haal hierna woordelijk de tekst aan die
J. Hof schreef in zijn boek De Abdij blz. 39.
“Volgens het oude eigenkerkenrecht was de
stichter heer en voogd van zijn kerk. Dit recht
liet hij na aan zijn wettige erfgenamen. De taak
van de voogd ten opzichte van zijn kerk
respectievelijk klooster was veelzijdig.
* Hij beschermde het,
* vertegenwoordigde het naar buiten,
* oefende er de rechtspraak uit met de abt,
* hield toezicht op het beheer der goederen,
* waakte tegen verspilling door de abt of
convent,
* lette er zelfs op, dat de regel onderhouden
werd
* en greep in bij verzuim door hervorming of
verplaatsing van het klooster.
* Hij moest zorgen voor het onderhoud van de
monniken,
* voor de luister van de liturgie en de kerk,
* bezorgde de monniken privileges
* en waakte over de abtskeuze.
[Meilink, Archief I p. 8]
Het zou te ver voeren de uitoefening van deze
voogdijschap door de Hollandse graven hier in
details te bespreken. De bronnen laten dit
trouwens niet toe, maar telkens worden we
geconfronteerd met werkzaamheden, die we
niet kunnen uitleggen als eigenmachtig
ingrijpen van een machtswellusteling, maar als
logisch voortvloeiend uit het oude
eigenkerkenrecht. [Rathgen, Untersuchungen
passim]
Hoe hoger echter deze voogd op de
maatschappelijke ladder stond, hoe moeilijker
het voor hem werd zich met de details van
bovengenoemde taak volledig bezig te houden.
Met name was het uitoefenen van de lagere
De Advocatuur
van de Abdij van Egmond
rechtspraak, voor de meesten van hen een
ondoenlijke opgave. Het was dan ook niet te
vermijden, dat vele voogden hun taak voor een
groot gedeelte aan een ambtenaar opdroegen,
en zich tevreden stelden met de meest
essentiële taken van hun verplichtingen. Deze
ambtenaar, de subadvocatus ondervoogd, kreeg
dikwijls zo’n uitgebreide volmacht en verving
de voogd zó algemeen, dat we in de oorkonden
dikwijls geen onderscheid zien tussen
werkzaamheden van de voogd en die van zijn
plaatsvervanger, die tenslotte ook de naam van
advocaat voor zich opeiste. Dat deze ambtenaar
niet altijd in de smaak van abt en kloosterlingen
gevallen is en door zijn willekeurig optreden de
goede naam van zijn heer bij hen verknoeide
blijkt ook maar al te dikwijls. [Rathgen, p. 59]
Zo was de normale gang van zaken volgens het
eigenkloosterrecht. Het verwondert ons dan
ook bij Johannes à Leydis een geheel andere
verklaring van het ambt van advocaat te vinden.
Hij zegt dat de abt ad libitum een of andere
leenman kon belasten met dit ambt zonder
daardoor gebonden te zijn. Het spreekt vanzelf
dat het hier steeds gaat om een subadvocaat,
zoals uit latere bronnen blijken zal. Ook het
advocaatschap over verschillende goederen
buiten het graafschap Holland, waarvoor de
graaf als voogd minder in aanmerking kwam,
bleek uitgeoefend te worden niet door de
vroegere eigenaars of schenkers van die
goederen maar door de schout van de plaats.
Deze kon door zijn positie het beste de
belangen van het klooster behartigen.
Deze geheel nieuwe verhouding tussen de abt
en de voogd is wel het gevolg van de nieuwe
ideeën over de verhouding tussen kerk en staat.
Men kan zich zelfs afvragen of deze positie in
werkelijkheid wel zo ideaal geweest is als
Johannes à Leydis, hierbij steunend op
gegevens van de Tabula, ons wil doen geloven.
Het was natuurlijk wel geschikt om de latere
onwilligheid van de subadvocaten te doen
uitkomen. In de tweede helft van de twaalfde
eeuw blijkt dan ook de situatie enigszins anders
te liggen. Het was de graaf die mét de abt de
subadvocaten benoemde, terwijl deze laatsten
zelf steeds de mening huldigden, dat hun ambt
Hfdst. 23 - Bl. 01
163