DE DRAAIENDE PUT

88
JAN JANSEN
"La population de l'empire du Melli se divise en trois groupes. Chacun d'eux a
ä sa tête un prétendu sultan, mais les deux caïds méconnurent l'autorité de ces
souverains et se déclarèrent également indépendants chacun de son domaine
respectif."
Delafosse's opvatting, dat Kangaba de hoofdstad was van het oude Mali-rijk, is
voornamelijk gebaseerd op de negentiende-eeuwse status van Kangaba. Zij is
misschien wel juist, maar niet gebaseerd op oude, geschreven bronnen, omdat daarin
Kangaba nooit wordt genoemd. 14 In reactie op Delafosse hebben verschillende
historici gewezen op een mogelijk recente stichting van Kangaba. 15 Hun argumenten
zal ik in hoofdstuk 5 bespreken.
- belagers
In de tweede helft van de negentiende eeuw zat Kangaba in de tang. Zowel de
Fransen, die op economisch gewin uit waren, als de mede de veroveraars Samory en
Cheikhu Ahmadu, hadden het gemunt op Mande en haar centrum Kangaba.
Om deze problematische situatie te begrijpen is enige informatie nodig over de
geschiedenis van de Westafrikaanse savanne. Deze wordt gekenmerkt door grote
rijken. Deze rijken lagen allen ten noorden van Kangaba. De geschiedenis van de
Westafrikaanse savanne tot 1800 verhaalt over het Bambara-rijk (achttiende eeuw) en
het Songhay-rijk van Sonni Ali Ber en Askia Mohammed (zestiende eeuw). De
bestuursstructuur van die rijken is moeilijk te doorgronden.
De grote Westafrikaanse rijken bestonden in de regel uit machtscentra met daar
omheen schatplichtige vazallen. Deze waren in de regel met elkaar in conflict. Dit
heeft sommige auteurs ertoe gebracht om deze rijken te typeren met de term 'warrior
state' / 'état guerrier' (Bazin 1982, Roberts 1987). 16 De Westafrikaanse rijken
kenden geen centraal geleide bureaucratie of centraal geleide projecten, zoals
14
Er bestaan meer bronnen over de belangrijke steden m het oude Mali-njk (zie Conrad 1995), maar -
zo hebben velen reeds opgemerkt - daarin komt de naam Kangaba/Kaaba met voor. Middeleeuwse
Arabische auteurs die langs de Niger reizen, spreken over een groot en veilig rijk met 'Niani' als
hoofdstad Het overweldigende hofleven met gnots, ruzies over troonopvolging en de overvloed aan goud
krijgen hun bijzondere aandacht
Uit de daaropvolgende eeuwen resten ons enige tankh's, verslagen van de regionale geschiedenis die
zijn opgetekend door marabouts, islamitische geleerden Deze tankh's komen uit gebieden ten noorden
van Segou. Ten aanzien van het Mali-rijk bestedende tankh's aandacht aan heersers, in het bijzonder aan
Mansa Musa, de koning die rijkelijk goud uitdeelde.
15
16
Voor discussie en argumentatie, zie Green 1991
Het valt te betwijfelen of oorlog beschouwd kan worden als een constituerende factor in de vorming
van een 'staat' Vele grote rijken waren m een permanente staat van oorlog, maar dit betekende geenszins
dat oorlog beschouwd weid als de basis van de staatsvorm die de heersers van de rijken voor ogen hadden
(Claessen 1990) Ten aanzien van de Westalnkaanse savanne-rijken is er nauwelijks meer bekend dan
verhalen en verslagen over oorlogen, maar dit betekent natuurlijk niet dat oorlog de 'raison d'état' was
In hoofdstuk 5 ga ik verder in op de relatie tussen de vorstelijke ideologie en de constituerende elementen
in de samenleving.