DE DRAAIENDE PUT

232
JAN JANSEN
gezien dat op een stage alsjeli leek Lansme zei mij altijd dat ik zelf momenteel zijn
enige leerling was Hij noemde mij eens drie van dergelijke leerlingen sinds zijn
aanstelling in 1987 Twee daarvan kwamen uit Gambia, hetgeen toont hoe verbreid
de netwerken liggen in Mande 39
Mijn buurman Mamadi zei dat jehw uit Kela zelf nooit hoefden te reizen om
kennis te vergaren 'Alles wat we moeten weten, is hier al m Kela,' zei hij mij eens
toen ik naar zijn scholing vroeg Dat een begrip als 'leren' afhankelijk is van de
definitie die men ervan geeft, blijkt uit de woorden van de uit Kela afkomstige, m
Bamako woonachtige gitarist Lansme Diabate Hij vertelde dat het graf van
Tiramagan zich niet bevond m het naburige Balanzan, maar bij de Gangaran bij Kita
Lansme legde uit dat hij deze kennis had vergaard toen hij op reis was (Jansen 1991,
p 87, regel 270) Natuurlijk komt een jeh op de hoogte van allerlei
wetenswaardigheden wanneer hij op reis is De basis waarop hij altijd weer
terugvalt, blijft de kennis die hij van jongs af aan heeft gehoord, informatie van
elders zal hij slechts toevoegen om zijn eigen status op te schroeven
Lansme Diabate heeft ook de taak om - als kumatigi - onderzoekers te woord te
staan die naar Kela komen Iedereen die inhoudelijke informatie over Sunjata wil,
wordt door de gnots uit Kela doorgestuurd naar Lansme 40 Zo liggen nu eenmaal
de patronen in Mande men kan iemand altijd doorsturen naar een hogere autoriteit
die tot dan toe op de achtergond was gebleven Ik ben m de loop van mijn onderzoek
menig onderzoeker tegengekomen die in Kela met Lansme opnames heeft gemaakt
van fasaw met lofprijzingen, of van verhalen over de mokèw m Mekka Het Sunjataepos
hebben de kumatigiw slechts verteld aan Ly-Tall, in 1979, en aan mij, in 1992
Dit heeft ongetwijfeld te maken met de grootte van de gift die hieraan ten grondslag
lag De Diabate zijn zich bewust van de waarde van hun erfgoed en koesteren het als
een grote schat
Veel onderzoekers zijn vooral geïnteresseerd m het verhaal van El Haji Bala, 41
" Waarom I ansine zo n gering aantal noemde is mi| een raadsel Tegen Clemens /obtl had hij het
over meer dan tachtig leerlingen sinds 1987 (Persoonlijke informatie Bamako eind maart 1993) Dit
is veel maar nog altijd minder dan de mensen die Lansme de a/gelopen jaren te woord heeft gestaan
Al met al geeft dit voorbeeld aan dat Lansme geen scherp beeld van leerlingen heelt
I
/ell was ik voor ?over ik weet, de enige die /ich rechtstreeks wendde tot Lansme /oals ik m de
Inleiding vertelde berustte deze achteraf gelukkige keuze op onwetendheid over de sociale
verhoudingen m Kela
II
Vergeli|k Tl Haji Bala's mlormatie m Ly-Iall 1977 en Niane 1975 (onderzoek m 1959) Deze
verschilt niet van wat bijvoorbeeld l ansine zegt C r zijn natuurlijk ook uitzonderingen Zo wilde een
Amerikaanse onderzoeksequipe LI Haji Bala's levensverhaal Als antwoord daarop vertelde Cl Haji Bala
een mengsel van eigen avonturen zijn vaders rei/en en verzinsels De equipe maakte de methodische
fout te denken dat de gnols uil Kela' een 'tète histonquc hebben, dat zij een soort databestanden zijn
Uit mijn ondcr/oek wordt hopelijk duidelijk dal gnots de indruk kunnen maken dal zij alles weten',
omdat zij terugvallen op bepaalde vertelpatronen De vraagstelling van de equipe dwong El Haji Bala
hun ver/msels op de mouw te spelden Aangezien ccnjeli met mag /wi]gen, had Cl Ha|i Bala geen