DE DRAAIENDE PUT

DE DRAAIENDE PUT 125
het Sunjata-epos slechts een culturele en symbolische functie toedicht: Person ziet
namelijk geen verband tussen het Sunjata-epos en de veelheid aan verhalen over
voorouders.
Ik wil bekijken of de regionale afwijkingen te koppelen zijn aan regio-gebonden
kenmerken van het Sunjata-epos. In dit hoofdstuk richt ik mij op de versie uit Kela
en de samenleving in de Haut-Niger. Daarna, in hoofdstuk 5, ga ik op zoek naar
interregionale verbanden. Zo wil ik analyseren in hoeverre het epos slechts een
culturele functie heeft en, van de andere kant, of de jamu inderdaad zo flexibel
bruikbaar is.
De historische bagage van elk individu
Toen Badigi Kouyate mij in 1988 de naam van zijn overleden vader gaf, vond ik dit
niet schokkend. Als Jan Jansen was ik immers al gewend om een familietraditie in
mijn naam mee te dragen. Hoezeer de positie van een drager van de jamu Kouyate
verschilt van de positie van het individu Jan Jansen, kon ik toen nog niet vermoeden.
De jamu wordt patrilineair overgedragen en is in die zin te vergelijken met een
achternaam in Nederland. Er zijn echter enkele essentiële verschillen. Ten eerste
appelleert elke jamu onmiddellijk aan een alom bekend legendarisch persoon die een
duidelijke activiteit representeert. 'Er zit een heldendaad in e\ke jamu,' is een
veelgehoorde uitspraak. 7 Vergelijk het met achternamen als Van Oranje-Nassau,
Spinoza of Beethoven. Dat zou in Nederland onmiskenbaar verwijzen naar
respectievelijk een vaderlandslievend heerser, een denker en een musicus. Dit
verklaart waarom ik als Kouyate een stereotiepe reactie kreeg: ik was namelijk een
stereotype, en wel als griot. Zou in Nederland een Beethoven ook niet het slachtoffer
worden van steeds weer dezelfde grapjes.
Een tweede verschil met een Nederlandse achternaam is het ambigue karakter
ervan. In Nederland roept een historisch beladen naam meestal duidelijke gevoelens
op: niemand wil Mussert lieten, tegen Boerhaave maakt niemand bezwaar, en Van
Oranje-Nassau zou erg gewild zijn als achternaam. Dit geldt niet voor de jamu. Een
Kouyate zelf is trots op zijn jamu, maar in het openbare leven blijkt die jamu soms
op veel weerstand te stuiten. Dat bleek ondermeer uit de reactie van de heer K. die
de Kouyate als groep afwees. In dit hoofdstuk zal ik uitleggen hoe elke jamu een
historisch verhaal vertegenwoordigt. Dit verhaal gaat over een legendarische
voorouder, die Sunjata heeft bijgestaan bij de stichting van Mande, en is in eerste
instantie onomstreden. Discussie ontstaat pas wanneer mensen met verschillende
jamuw een relatie met elkaar aangaan. Want dan moeten de verhalen op elkaar
'Bara bè jamu kónd '