DE DRAAIENDE PUT

DE DRAAIENDE PUT 231
hebben bepaald wie de beste spreker onder hen is, toont dat jonge Diabate zich
bewust zijn van hun culturele erfgoed.
Bij de aanstelling van een nieuwe kumatigi zijn de ouden zich bewust van de
goede en slechte kwaliteiten van de persoon van hun keuze. Dit kon ik ondermeer
afleiden uit de kritische opmerkingen die ik hoorde over Lansine. Men zei dat hij,
in vergelijking met Jeli Kanku Madi, te gehaast sprak en te nerveus overkwam.
Vandaar dat de jongeren de voorkeur gaven aan hun rustig sprekende leeftijdsgenoot.
Het onderwijs door een 'kumatigi'
De kumatigi vertelt niet slechts het Sunjata-epos. Hij geldt ook als officiële
leermeester voor bezoekers en voor jonge Diabate uit Kela zelf. De rol van officieel
leermeester betekent voor de kumatigi dat hij eindverantwoordelijk is voor
antwoorden op vragen over Sunjata en andere mokèw. Echt systematisch onderwijs
geeft hij zijn leerlingen niet.
Veel Westafrikaanse jeliw beweren dat zij hun kennis ontlenen aan de Diabate uit
Kela. 38 Veel jeliw overdrijven de lengte van hun verblijf in Kela, zo leidde ik af uit
gesprekken met jonge Diabate in Kela, maar zijn wel degelijk in Kela geweest.
Johnson (1986, p. 92) heeft aangegeven dat een bezoek aan Kela nauwelijks invloed
heeft op het repertoire van een jeli. Een jeli zal altijd voortbouwen op het repertoire
dat hem met de paplepel is ingegeven. Een bezoek aan Kela geeft vooral status bij
het thuisfront van de jeli.
Er komen nog regelmatig mensen, volwassenen en jongeren, naar Kela om
woorden te leren. Volwassen mannen komen wel eens met Lansine praten over de
geschiedenis van Mande, maar zulke gesprekken duren nooit langer dan een paar
uur. Volgens mijn observaties hebben deze gesprekken een informeel karakter; er is
geen sprake van systematische instructie.
Jonge mannen uity'e/z-geslachten van elders wonen soms enkele maanden tot een
jaar in Kela, zo vertelde men mij. Bij hun vertrek moeten zij ten overstaan van de
oude mannen 'les généalogies des ancêtres' foutloos reciteren. (Hiermee worden de
alom bekende lofprijzingen behorende bij dejamuw bedoeld.) Wanneer dit goed gaat
- en dat gaat het natuurlijk altijd - geven de ouden hun zegeningen en kan de
jongeman vertrekken.
Dergelijke jongeren worden 's avonds na het werk geïnstrueerd door Lansine, zo
beweerde iedereen als ik ernaar vroeg. Het grootste deel van hun tijd brengen zij
echter door met werken op het land. Gedurende mijn gehele veldwerk heb ik niets
1S
Bijvoorbeeld de beroemde yemée-speler Adama Drame (zie Drame en Senn-Borloz 1992) of
Kelemonzon Diabate (zie hoofdstuk 4) Fa-Digi Sisoko uit Kita ging naar Kela alvorens de status te
krijgen de authentieke versie van het Sunjata-cpos te vertellen (Johnson 1986, p. 92).