DE DRAAIENDE PUT

DE DRAAIENDE PUT 89
irrigatiewerken. Ook hielden zij zich niet bezig met vergroting van de produktie; het
centrum was meestal ekonomisch welvarend, terwijl de - steeds verschuivende -
grensstreek te lijden had onder het oorlogsgeweld (zie Bazin 1982 en Roberts 1987).
Zowel de lokale tradities (in Camara 1990) alsook de gegevens van Mungo Park
stellen dat Kangaba rond 1800 onder invloed stond van het Segou-rijk. De verhalen
beschrijven een jaarlijkse afdracht van tribuut en vorstenkinderen uit Kangaba die
hun opvoeding krijgen in Segou. Park zag handelsverkeer tussen Kangaba en
Segou. 17
Rond 1800 werd de Islam een belangrijke factor op het politieke toneel. In die
tijd leek iedereen elkaar ervan te beschuldigen niet-islamitisch te zijn. Dit was dan
een argument om de ander de oorlog te verklaren. Park beschreef hiervan enkele
voorbeelden (1983). De vorst van Segou durfde bijvoorbeeld Park niet te ontvangen,
omdat hij bang was andere vorsten te provoceren door openlijk op te trekken met
een christen. Hij gaf Park geschenken, maar hield hem op afstand.
De beschrijvingen van Park, Caillié en de Franse bezetters geven aan dat de
Islam overal langs de Niger aanwezig was. Er bestond een vreedzame co-existentie
met de 'inheemse' godsdienst. Van een dergelijke dualiteit was ook al sprake ten
tijde van Ibn Battuta (midden veertiende eeuw).
De opkomst van de Islam in West-Afrika was een gevolg van de jihads, heilige
islamitische oorlogen, die vanaf 1700 regelmatig in West-Afrika woedden. Zo kende
de Futa Jalon (Noord-Guinee, met Labé als centrum) in de achttiende eeuw een jihad
onder leiding van een groep koranleraren die tot eenzelfde moslim-broederschap
behoorde. Begin negentiende eeuw stonden de huidige naties Nigeria en Niger in
vuur en vlam. Rond 1810 sloeg deze jihad over naar het westen. Daar vond zij een
vruchtbare voedingsbodem in de Futa Jalon waar de achttiende eeuwse jihad de weg
reeds had vrijgemaakt voor de Islam (Oliver en Atmore 1989, p. 32ss.).
Aan het hoofd van jihads stonden nooit politieke leiders uit 'Mande' zelf. De
regio Haut-Niger had, toen de Fransen besloten haar te verkennen, de naam wild en
heidens te zijn. Dit waardeerden zij positief, omdat 'heidense' groepen geacht
werden de Fransen te steunen in hun strijd tegen islamitische leiders. Hierboven
citeerde ik Gallieni die het betreurde dat de rijkjes in Mande niet samenwerkten
tegen de islamitische bezetters.
Onder invloed van de jihads kwam Kangaba in de problemen. Deze problemen
bereikten hun top rond 1880. Vanuit het noorden onderging Kangaba druk van
Cheikhu Ahmadu, die toen regeerde vanuit Segou. Cheikhu Ahmadu was de zoon
17
Daarnaast vind ik het opvallend dat in de Kela-versie van het Sunjata-epos (Jansen et al. 1995, p.
20) de vader van Äse Bilali, de 'eerste' voorouder van Sunjata, een Kulibali is. De vorsten van Segou
dragen ook de achternaam Kulibali. Zo lijken de vorsten uit Kangaba hun macht te legitimeren via Segou.