DE DRAAIENDE PUT

130 JAN JANSEN
mogelijk om Sumaoro te verslaan.' 4 Anderen weer zeggen dat Fakoli's steun
(Adama Diabate in Conde 1989) of Tiramagans steun van doorslaggevende
betekenis was bij Sunjata's overwinning op Sumaoro.
In de Kela-versie hebben Tiramagan en Fakoli slechts een bijrol, omdat zij
pas in het verhaal voorkomen nadat Sunjata op de troon van Mande heeft
plaatsgenomen. Ook is er geen sprake van een zus die helpt; Mansa Dankaran
Tumans dochter wordt (passief!) naar Sumaoro gestuurd om met hem te trouwen
en hem zo buiten Mande te houden. Wanneer Sumaoro niet reageert, valt Mansa
Dankaran Tuman hem aan en dit wordt de ondergang van laatstgenoemde
(Jansen et al. 1995, p. 129).
In de Kela-versie is Sunjata niet afhankelijk van de hulp van
bovengenoemde personen: Sunjata zelf misleidt Sumaoro met een fetisj. Die
fetisj maakt hij met de steun 15 van de moriw, islamitische geleerden. Hoewel
Lansine Diabate, als griot uit Kela, de andere verhalen kent om Sunjata's
overwinning te verklaren (verg. Vidal 1924, p. 323, Jansen 1991, p. 39),
gebruikt hij deze verhalen niet wanneer hij de Kela-versie vertelt. Dit beschouw
ik niet als toeval, het is een bewuste keuze. Lansine geeft het gezag van de Keita
Kandasi een islamitisch, religieus perspectief. Als het op de feitelijke
oorlogshandelingen aankomt, is Sunjata echter niet afhankelijk van de hulp van
anderen.
CASE: De positie van de Traore in de Haut-Niger
De Keita stellen Sunjata zeer centraal, parallel aan hun prestige in de Haut-
Niger. De relatie tussen Sunjata en de andere mokèw loopt ook parallel aan de
verhoudingen in de Haut-Niger. Elke versie van het Sunjata-epos kent de Traore
een belangrijke plaats toe. De jagers Danmansa Wulani en Wulantamba, de
overwinnaars van de buffel van Do, zijn mokèw van de Traore. Zij halen
Sunjata's moeder uit het land van Do. Tiramagan, de andere Traore-mo&è die in
het epos voorkomt, is minstens zo belangrijk. Hij verslaat Jolofin Mansa, 16 de
koning die Sunjata's prestige niet erkent.
14
Johnson (1986) geeft aan dat veel versies ruimschoots aandacht besteden aan de wijze waarop
Sunjata de lana te weten komt. De strijd met Sumaoro is slechts bijzaak; zij wordt soms met enkele
woorden afgedaan.
" Bij het vertalen kon ik niet goed bepalen om wat voor steun het ging Misschien moedigden de
mornv hem slechts aan, misschien hielpen zij met het maken van de fetisj.
"' Deze naam wordt meestal vertaald als 'de koning van de Joloi/Wolof. De Wolof zijn een volk in
het huidige Senegal. Kelemonzon noemt .lolofinmansa echter de koning van de Serer, een ander in
Senegal woonachtig volk. Ook in het geval van (Cela ligt het voor de hand om Jolofinmansa te
lokaliseren in het westen, omdat het conflict plaatsvindt op de route naar 'Kajorc', ongetwijfeld de
landstreek Kayore in Senegal. Lansine vertelde mij daarentegen als toelichting dat Jolofinmansa 'in de
richting van Sikasso' woonde. Blijkbaar ziet hij hem niet als 'de koning van de Wolof of de Serer'