DE DRAAIENDE PUT

226 JAN JANSEN
Leren bestaat vooral uit luisteren op de momenten dat oude mannen spreken Deze
leermethode wordt ook genoemd door Conde, m zijn doctoraalscriptie over d&jeliw
uit Fadama (Conde 1989) Conde noemt een gezamenlijke reis of een toevallig
gesprek onder een boom belangrijke leermomenten De leerling moet gewoon
wachten tot de meester begint te spreken
De contacten tussen een jonge jeh en zijn leermeester zijn schaars Dit vormt
geen probleem, omdat veel kennis besloten ligt m de opvoeding en m de organisatie
van de samenleving Veel informatie is voor de jonge jeh vanzelfsprekend
Een mooi voorbeeld van 'vanzelfsprekende' kennis vind ik de 'Kamajan donda
n'a bddoC (= de toegangspoort en uitgangspoort van Kamajan) Voor een
vreemdeling is dit een vreemd en abstract begrip Wie echter de rots met die naam
heeft gezien in Siby, zal minder moeite hebben het verhaal te onthouden waarin
Kamajan het gat m de rots slaat.
Kennisoverdracht is ook mogelijk doordat verhalen verwijzen naar algemeen
geldende normen. Hoe men op deze manier kennis verwerft, noteerde ik op een
avond m Kei a 23
CASE. 'Een 'jeh' is nergens bang voor.'
Op een avond dronk ik, zoals gewoonlijk, thee m aanwezigheid van Lansme's
zonen en hun vrienden. Terwijl een jonge Diabate op de achtergrond op de
ngom tokkelde en de classificatonsche vader Yamudu goedkeurend luisterde,
begon Lansme ineens te vertellen. Hij vertelde drie verhalen.
Het eerste verhaal vertelde hoe Sita Fata, de mokè (legendarische
voorouder) van de Diawara, Tiramagan aanspoorde om Jolofin Mansa te
onthoofden en hem zijn goud af te nemen (zie Hoofdstuk 4)
Het tweede verhaal dat Lansme vertelde ging over een 'oudere broer' van
Bremajan Kamisoko, de overleden partner van El Hdji Yamudu. Deze oudere
broer diende m het Franse koloniale leger in Gumée. De Fransen vroegen m die
tijd een hoofdelijke belasting in rubber van elke mannelijke inwoner van Kela.
De Fransen zamelden dit rubber jaarlijks in aan de oever van de Niger. Wie niet
de gevraagde hoeveelheid bracht, moest zich ontkleden en werd tot bloedens toe
met een zweep geslagen Daarna werd de gestrafte in de Niger geworpen en
door het zand gerold Toen de broer van Bremajan deze praktijk ter ore kwam,
vroeg hij Bremajan om hem te mogen vervangen bij de jaarlijkse inzameling.
Eenmaal aan de beurt, vroeg de Franse officier de broer zijn rubber Deze
antwoordde dat hi) mets had Daarop gebood de officier hem zich uit te kleden
21
Ik bedank Modibo Diabale voor de vertaling ter plaatse HetzcHdc verhaal vertelde I ansine enkele
avonden voordat ik met hem 'hu tweede gedeelte' van het Sunjata-cpos /ou opnemen (te vinden in
Jansen el al 1995 vers 463-664) Lansme vroeg de ochtend na dit 'praatje' ot ik dit soort kumaw wilde
horen Ik heb toen geantwoord dat vooral het verhaal over Iiramagan mi) interesseerde