DE DRAAIENDE PUT

180 JAN JANSEN
onderscheid is in de 'titels' die vorsten zichzelf toeeigenen de mansa is de 'zittende
macht', en defaama staat voor zijn ambities om zijn macht te vergroten
De vorsten van Kangaba hadden een baden relatie met alle omringende vorsten Dit
betekent dat er een goede grond was voor samenwerking, maar ook reden voor conflict
omdat de relatie hiërarchisch was het was altijd jongere versus oudere Slechts ten
opzichte van vorsten van ver weg gelegen gebieden stond men m een faden-ielatie Met
deze vorsten had men zelden iets te maken en dat werd uitgedrukt door middel van die
relatie Het is nu duidelijk waarom de Keita Kandasi uit Kangaba nooit hebben geaccep
teerd dat de Fransen hen m ballingschap stuurden en de 'oudere broer' uit Figira naar
Kangaba haalden Ook is het duidelijk waarom deze nooit is geaccepteerd door de
bevolking van Kangaba de vorst uit Figira was niet de legitieme leider van Kangaba
De modellen van de orale traditie (of moet ik zeggen 'het model van de mmimmikolon')
en de Mande samenleving kunnen niet los van elkaar bestaan, zij veronderstellen elkaar
Vandaar de titel van dit hoofdtuk 'Mande als samenleving en vertelling' De functie van
het Sunjata-epos is meer dan een 'symbolische' en het epos is meer dan een 'fossiel
restant' Het Sunjata epos heeft in eerste instantie betrekking op de ordening tussen
vorstelijke dynastieën Deze ordening bestaat uit kunstmatige veiwantschapsconstructies
die gebaseerd zijn op principes van een patrilineair afstammmgssysteem Aangezien de
vorstelijke families onderling legerleiderschap betwistten, wilden zij ten opzichte van
elkaar de positie van jongere broer innemen Daarnaast geelt het epos ordening aan de
bevolking van de Haut Niger, omdat Sunjata aan de oorsprong staat van een jo, een
heilig pact dat de relaties tussen dejamuw regelt en dus iedereen verbindt Iedereen heeft
immers ten jamu en aanvaardt de door Sunjata opgedragen 'maatschappelijke taak', een
alom bekend stereotiep 'talent' Deze geven de dragers van een jamu zelf vorm in de
verhalen over hun jamu Al die verhalen kristalliseren zich uit m relatie tot elkaar
Hoewel de fundamentele structuur van die verhalen vaststaat, kan de uitwerking ervan
toch erg pretentieus zijn Dat garandeert de mmimmikolon, de draaiende put Deze stort
echter in elkaar zonder het Sunjata-epos, dat onmisbaar is voor de samenleving
De mmimmikolon draait omdat er geen permanente, absolute Statushierarchie bestaat
Aan elke positie kan status worden ontleend In bepaalde contexten, in relatie tot
sommigen, is het zinvol om afstamming te traceren via de jongere broer, terwijl m een
andere context de meeste rechten ontleend kunnen worden aan de positie van afstammeling
van de oudere broer Niemand heeft er baat bij om de draaiende put stil te zetten,
het gaat om wie als het ware - de draaiing bepalen mag En diegene 'geeft er zijn eigen
draai aan'
De relatie tussen epos en samenleving heb ik nu behandeld en dus rest mij aandacht te
besteden aan de overlevering \ an het epos bij de gnots van Kela Tot nu toe werkte ik
vanuit de vooronderstelling dat het Sunjata epos op een lokatie, dat wil zeggen in een
zogeheten centrum van orale traditie, nooit en te nimmer verandert In de komende