Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>DE</strong> DRAAIEN<strong>DE</strong> <strong>PUT</strong> 213<br />
bij de Kpelle in Guinee. Bellman stelt dat een geheim geen verborgen informatie is,<br />
maar informatie waarop sancties liggen indien zij onjuist wordt gebruikt (1984, p.<br />
4). In Mande zijn het Sunjata-epos en de lofprijzingen dergelijke informatie. De<br />
sociale context bepaalt hoezeer de lofprijzing 'geheim' is, oftewel welke sancties er<br />
op liggen.<br />
Omdat woorden hun kracht ontlenen aan de context, kan fout gebruik tot een<br />
sanctie leiden die de overtreder schaamte (malo) bezorgt. Zoals ik in hoofdstuk 6<br />
schreef, kan een griot niet spreken wanneer hij zich schaamt. De band tussen geheim<br />
als 'iets wat men voor zich houdt' en schaamte is ten aanzien van de Dogon (Oost-<br />
Mali) reeds opgemerkt door Van Beek (1991, p. 150). Angst voor schaamte is voor<br />
een inwoner van Mande een belangrijke reden om te zeggen dat iets 'geheim' is.<br />
Tot welk een verwarring het verband tussen geheim, schaamte, en sanctie kan<br />
leiden voor iemand die niet goed op de hoogte is van dergelijke normen voor<br />
'geheim', blijkt uit het volgende. Toen Lansine's jongste zoon, de zesjarige<br />
Koman(wulen), mij vanuit de wastobbe uitvoerig groette als Kouyate met dezelfde<br />
woorden die Bintan mij hierboven leerde, liep zijn volwassen zus Hawa naar hem toe<br />
en gaf hem een uitbrander. 'Enpoli (= uit het Frans afgeleide term voor<br />
'onfatsoenlijk' - JJ),' verontschuldigde zij zich tegen mij. Blijkbaar mocht Koman in<br />
deze situatie deze lofprijzing niet ongestraft reciteren; hoewel hij tranen met tuiten<br />
huilde, greep niemand in. Toen Koman dezelfde lofprijzing echter enkele weken<br />
eerder had gereciteerd in aanwezigheid van zijn vader Lansine en van zijn 'oom'<br />
Mamadi, hadden deze twee hartelijk gelachen. Hawa echter noemde nu het spreken<br />
van Koman onfatsoenlijk, enerzijds omdat zij de lofprijzing misbruikt voelde worden<br />
en anderzijds omdat zij haar autoriteit moest doen gelden tegenover haar vaak brutale<br />
broertje. Op het erf accepteerde iedereen dat zij Koman het zwijgen oplegde.<br />
Hawa liet op een directe manier zien wat er speelt bij het uitspreken van een<br />
lofprijzing. Dit verklaart het verbod van Bintan om lofprijzingen uit te spreken,<br />
hoewel ik ze wel - als welopgevoede Kouyate - uit mijn hoofd moest kennen. Bintan<br />
wilde niet dat ik hetzelfde risico liep als Koman door de lofprijzingen op het foute<br />
moment uit te spreken; een lofprijzing kan uitgesproken worden in een ontspannen<br />
situatie, maar brengi niet altijd ontspanning met zich mee.<br />
Jongeren mogen slechts de 'zeer oude woorden' uitspreken wanneer de situatie<br />
niet beladen is en hun grondhouding serieus is. Althans, dat moet mijns inziens de<br />
reden geweest zijn dat jongeren soms niet gestraft werden, wanneer ze 'oude<br />
woorden' uitspraken. Karim Diawara kon mij bijvoorbeeld prijzen zonder dat iemand<br />
daaraan aanstoot nam. Blijkbaar ging er geen dreiging uit van die situatie. Hetzelfde<br />
geldt voor enkele jongetjes die instrumenten hadden nagemaakt van gierststengels.<br />
Zij liepen daarmee in optocht over de erven van de Diabate, luidkeels liederen<br />
zingend. 'Wat zingen ze?' vroeg ik aan Moriba Diabate, een jongeman van twintig<br />
jaar. 'Oh, dat zijn de liederen die zij gisteren hebben gehoord toen de jagers uit X
Change language