DE DRAAIENDE PUT

DE DRAAIENDE PUT 71
komen. Drie aspecten wil ik hier noemen: wie kookt, wie de saus betaalt en hoe
lekker de saus is.
Vrouwen koken in de regel beurtelings voor een aantal personen op de lu. Zij
ruilen bijvoorbeeld het wassen van kleren (in de Niger) met een kookbeurt. Deze
voor de hand liggende werkverdeling stopt in het geval van een conflict. Wanneer
een vrouw ruzie heeft met haar man of met een vrouw, gaat zij apart koken voor
haar eigen kinderen en voor haar man. Omdat onder normale omstandigheden de
vrouwen op een erf hun kookbeurten efficiënt met elkaar geregeld hebben, is de
werkverdeling bij het koken een graadmeter voor relaties, onder meer van de relatie
tussen echtelieden.
Het betalen van ingrediënten voor de saus is een strijdpunt tussen man en vrouw.
Het betreft hier bedragen die ook voor de Malinke klein zijn; veel ingrediënten zijn
immers al voorradig uit de eigen oogst. Het is mij nooit duidelijk geworden wie
onder normale omstandigheden voorziet in het geld voor de saus. Omdat vrouwen
zelden eigen inkomsten hebben, neem ik aan dat de man het geld moet geven. De
man moet zeker geld geven, als gasten meeëten; hij is immers beheerder van het
geld. Een man kan zijn vrouw verwijten dat zij geld achterover drukt door te
beweren dat de saus te slap of te weinig is. Een echtgenote kan klagen dat zij geen
lekkere saus kan maken door gebrek aan geld. Ook kan zij met opzet te veel peper
aan de saus toevoegen, om haar man te provoceren. Mutatis mutandis kan een man
klagen over de hoeveelheid peper, wanneer hij ontevreden is over zijn echtgenote.
Dergelijke discussies duiden op spanningen in de relatie. Als de saus goed is, is het
huwelijk goed.
Er zijn ook andere middelen dan voedselbereiding, waarmee mannen en vrouwen
elkaar respectvol kunnen behandelen en het respect van de ander kunnen afdwingen.
Maar het bijzondere van het koken is dat het een dagelijks terugkomende activiteit
is, waarin publiekelijk te zien is of de relatie problematisch is.
"Verre-wantschap": '-la' en '-si'
De samenleving van de Haut-Niger kent ook vormen van sociale organisatie die
grotere groepen omvatten dan bondaw. Daaraan besteed ik nu aandacht. Ik kijk eerst
naar verbanden die spelen op regionaal niveau en daarna naar banden op
dorpsniveau. Verwantschap en anciënniteit zijn ook op deze niveaus terug te vinden.
Daarom is het normaal om elkaar aan te spreken met een verwantschapsterm, terwijl