PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

yayılmasını önlemek olacaktır. Daha öncede belirtildiği gibi bir çok uluslararasıilişkiler çözümleyicileri ekonomik süreçler, (Vietnam, SSCB'yiçevreleme siyaseti vb.) gibi dış politika girişimlerinde bile pek önemlibulmazlar. Öteden beri Schumpeter (1951), Langer (1962) gibi bazı yazarlar,emperyalizmin Hobson ve Lenin'in söylediği gibi ekonomik kökenlideğil, sosyolojik, siyasal ve etnik bir olgu olduğunu söylemişlerdir. Devletmi iş dünyasına hizmet ediyor, iş dünyası mı devlete hizmet ediyor?Fransa, daha sonra yayılabilsin diye, Kuzey Afrika'da kendi iş adamlarınarüşvet vermesi ikinci seçeneği destekleyen bir örnektir. Amerika'da gereksinmeduyduğu bazı hammaddeleri elde etmek için böyle şeyler yapıyor.Fakat bu "emperyalizmin ekonomik kuramı"nm kanıtlandığı anlamınagelmez.Çok uluslu şirketleri devletin hizmetinde ya da, devleti bu şirketlerinhizmetinde olarak görmek çok fazla şeyi basitleştirmek anlamına gelir.Her iki varsayımda ilgili aktörlerin sayısını aynı tutacaktır. Belkibundan ötürü bu çözümleme yöntemi çok kişi tarafından çekici bulunmaktadır.Eğer böyle şirkeyler kendi yollarını izliyor ve bazen dışişleribakanlıkları tarafından engelenip, bazen onlardan yardım görüyorlarsa,modelimiz çok daha karmaşık olmak zorundadır. Ayrıca, devlet dışı diğeruluslararası aktörlerin emelleri ve davranışları da karmaşıklık yaratan ekunsurlardır. Bunların içine Birleşmiş Milletler gibi uluslararası örgütlerile, IRA, FKÖ gibi kuruluşlar girer.Uluslararası arenayı daha da anlaşılmaz kılan bir başka şey de "Hükümetler"ile "Dışişleri Bakanlıkları" ve hatta bakanlık içi bölümlerinkendi ayrı çıkarlarının olmasıdır. Böylece hiç kimse Amerika'nın, İngiltere'ninya da Almanya'nın dış politikasını tam anlamıyla yürütmüyordemektir (Halperin, 1974). Belli birimler, belli politikaları "ulusal çıkargereğidir" diyerek empoze etmeğe ve bu suretle kendi çıkarlarına hizmetetmeğe çalışırlar. Her şeyi iyi işleyen toplumlarda ulusal çıkar ile bürokratikçıkarlar üst üste gelebiilr, çünkü yasama ve yürütme organları, dışpolitika da ülke için dış politika kazançları görmezlerse bu organların çalışmasınaengel olabilirler. Fakat bütün toplumlar böyle iyi işlemezler.Bazı durumlarda, uluslararası görüşmeler üstü kapalı olarak örneğindeniz kuvvetleri ile kara kuvvetleri arasında çekişmeden ibaret olabilir,halbuki görünürde görüşmeler örneğin ABD ile İngiltere arasında yapılmaktadır(Neustadt, 1970). Belki de uluslararası ilişkiler uzmanları dışpolitika kararlarını, söz konusu devletlerin amaçları açısından değil, görüşmeyiyapan memurların kariyerlerinde ilerlemeleri açısından değerlendirilmelidirler.Bu eğilim, devletler giderek bürokratlaştıkça, marksistülkeler devrimci ruhu kaybettikçe, artış göstermektedir.131