PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Uyacaktır." Bu unsurlar bazı gelişmiş ülkelerin kardeşçe yardımı ile ilericitoplumsal değişmenin yeni araçları olacaklardır (1970, S. XLIII-XLVI). Bu kadar örnek yeterlidir.Şimdi yukarıda incelenen emperyalizm kuramları üzerinde düşünebiliriz.Hobson, Lenin ve neokoloniyalistler hepsi de devletlerin dış davranışlarınınekonomik açıklamasını yapıyorlar. Neokoloniyalist okul ileLenin arasında, Lenin ile Hobson arasında olduğundan çok fark vardır.Veblen ve Schumpeter kendi günlerinde pek popüler olan ekonomik açıklamalarıreddederek onların yerine sosyolojik bir açıklamayı koymuşlardır.Modern devletlerde var olan atavistik unsur kalıntıları onları savaşasürüklemektedirler.Bu kuramlar arasında bir seçim yapabilir miyiz? Hatta yapmamızgerekli mi? Bir anlamda şu soruları cevaplamaya çalışarak bunu yapabiliriz: Hangi kuram en sık ve en yeterli şekilde devletlerin emperyalistdavranışlarını açıklamaya yardım ediyor ve hangi kuram en güvenilirkestirileri sağlıyor? Önce eski ve daha yeni ekonomik değerlendirmeleriele alalım, ilk marksistler imparatorlukların genişlemelerinin ve güçlenmelerininkapitalizmin gelişmesiyle başabaş gittiğini varsayıyorlardı. Onlarkapitalizmin emperyalizmi kontrolden çıkardığını ya da kapitalizminkendisinin emperyalizme sebeb olduğunu iddia ettiler. Bunun nedenleriniaçıklamaya kalktılar ve kapitalizmin zapturapt altına alınması ya daortadan kaldırılmasının emperyalizmi yokedeceği sonucuna vardılar. Onlar,bir bakıma anlaşılır bir şekilde, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındagörülen emperyalizme bulunacak çarenin (eğer bu bir çare ise) ezeldenberi var olan genel emperyalizm sorununu halledeceği yanlışını yaptılar.Yeni marksistler ve diğer neokoloniyalistler değişik ve mazur görülmesidaha güç yanlışlar yapıyorlar. Onlar dünyayı, eski bir kuramınyanlış korumuna uyacak şekilde yeniden yorumluyorlar. Neokolonyalcinsten "kuramlar" olguların nedenini göstermekten çok, bir kuramı kurtarmakamacıyla öne sürülen açıklamalar oldukları gerekçesi ile reddedilebilirler.O halde çelişen Hobson-Lenin ve Veblen-Schumpeter argümanlarınane anlam verilebilir? Ben sonuncusunu daha ikna edici ve açıklayıcı buluyorum.Mamafih, Eugene Stanley (1935) tarafından pek dirayetli bir biçimdebelirtildiği gibi Hobson'un kuramının bazı durumlar konusundayanılırken bazılarını açıklayabildiğim de hemen ilave ediyorum. Ekonomikve toplumsal kuramların her ikisi de her durum için geçerli olduklarınıiddia ediyorlardı. Halbuki bu kuramların herbiri bazı hallerde geçerli,bazılarında geçersiz ise, o vakit bunların genel olma iddiaları geçersizdir.Hangisinin iyi olduğunu seçmektense her ikisinin de biraz kullanılırolduğunu ve fakat aslında yetersiz olduklarını söyleyebiliriz.36I