PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Eğer ima edilen sebebler ikna edici iseler bu, günümüzde olduğu gibi,Hobson'un gününde de başlıca devletlerin hemen hepsinin kapitalist olduğunuanlayana kadar sürüyor. O vakit şu soru akla geliyor: Gelişmişülkeler kapitalist oldukları için mi yoksa gelişmiş oldukları için mi emperyalisttirler?Ondokuzuncu yüzyılda endüstriyel ekonomilerin gelişmesi dünyayısaran bir emperyaizmin doğmasına neden oldu. Azınlığın çoğunluğuhegemonya altına alması kapitalizmin çelişkileri yüzünden mi yoksa tabiatınsırlarının çözülüp, fennin teknoloji haline gelmesi ve teknolojiningücünün ulusal ölçüde organize edilmesi yüzünden mi oluştu? Emperyalizmkapitalizmin en üst aşaması mıdır? Yoksa kapitalizm ve emperyalizmsanayileşmenin en yüksek aşaması mıdır? Emperyalizmin sebebini bulmaçabasında olan herhangi bir kuram için bu soruların cevabı kritik önemesahiptir. 18Tarih boyunca üç meşhur fazlalık —insan, mal ve kapital— emperyalistakımlarla özdeşleştirilmişlerdir. Değişik adlandırmalara göre bunlarasürü (istilacı) emperyalizmi, serbest ticaret emperyalizmi ve tekelci sermayeemperyalizmi teşhisi konmuştur, iki şeyi saptamak gerekir. Birincisi,emperyalist bir hareketi devam ettirecek bir ülkenin, egemenliği altındatuttuğu halka nazaran, bu "fazlalıklardan bir ya da birkaçını üretebilmesigerekir. Yoksa kontrol nasıl sağlanabilir? İkinci olarak, bu "fazlalığın"nasıl üretildiği ve bunu üreten devletin niteliğinin ne olduğu oldukçaönemsiz görünüyor. Cumhuriyetler (Atina ve Roma), Kutsal hakmonarşileri (Bourbon Fransa'sı ve Meiji Japonya'sı), modern demokrasiler(İngiltere ve Amerika) hepsi de belirli dönemlerde emperyaist olmuşlardır.Aynı şekilde çok çeşitlilik gösteren ekonomiler pastorol, feodal,merkantilist, kapitalist, sosyalist, emperyalist girişimler yapmışlardır. Emperyalizmikapitalizmle açıklamak en hafif deyişle dar görüşlülük olur.Kapitalist emperyalizmden bahsetmektense, büyük gücün emperyalizmdensöz etmek daha doğrudur. Normal olarak büyük güç dengesizliklerininolduğu ve ulaşım araçlarının mal ve yönetim aletlerini ihraca uygun kıldığıhallerde, daha yetenekli haltların fazlalıklar üretme yeteneği olmayanlarüzerinde önemli sayılabilecek etki icra ederler. Başkalarının "iyiliği"için olsa bile zaafiyet kontrolü davet eder, güçlülük onu kullanmayıteşvik eder. 19Bu olgu, onu açıklayan kuramdan hem daha genel, hem de daha eskidir.Eğer zamanın en ileri devletleri olan kapitalist devletler başka devletlerionların kendilerini kontrol ettiğinden çok kontrol etmeğe ve etkilemeğeçalışmasalar ve zaman zaman da olsa açıkça emperyalist faaliyettebulunmasalar, çok garip olurdu. Bu anlamda, güç dengesizliği halinde emperyalizminolmaması büyük ölçüde açıklamaya gereksinme gösterecekti.26Joseph Schumpeter'in aleyhine büyük bir puvan olması gereken şid-