b e ş i n c i k i t a b

Bu gün burada ailə sağlamlığından söhbət getdi və otaqları, cihaz və aparatları mənə göstərdilər,onlardan hansı ilə hansı xəstəlikləri müayinə edəcəkləri, insanda nə kimi xəstəliklər olduğunuaydınlaşdıracaqları barədə, bu xəstəlikləri necə müalicə edəcəkləri barədə danışdılar. Həmin problem bu günburada bir daha yadıma düşdü və ona səhiyyə naziri Əli İnsanov da toxundu. Odur ki, mən onun üzərində ətraflıdayanmağa məcburam.Bir də görürsən, əmioğlu ilə əmiqızı evlənirlər. Xatirimdədir, 70-ci illərdə biz bu məsələni müzakirəedərkən bizim rəh[223-224]bər şəxslərdən bir nəfər buna etiraz edərək dedi ki, guya haradasa dinimizdəyazılıbdır ki, əmioğlu ilə əmiqızının kəbini bir yerdə kəsilibdir, bu kəbini Allah kəsibdir.Xalq arasında belə sözlər ola bilər. Axı, bizim cəmiyyətimiz əsrlər boyu inkişaf edibdir, elə XX əsrinsəhiyyəsi də XIX əsrdə, yaxud da XVIII əsrdə olmayıbdır, orta əsrlərdə isə heç olmayıbdır. Şübhəsiz ki, tibbsahəsində bizim görkəmli alimlərimiz olubdur. Amma ümumi səhiyyə olmayıbdır. Ona görə də vaxtilə kim isəbunu bəlkə də deyib və insanlar da buna inanıb ki, əmioğlu ilə əmiqızının kəbini bir yerdə kəsilib. Amma indibiz hər şeyə azərbaycanlı mövqeyindən yanaşmalıyıq. Ona görə də mən hesab edirəm ki, bu, bizimrespublikamıza, bizim millətimizə xas olan bir problemdir. Bu problemlə məşğul olmaq lazımdır. Bir daha elmitədqiqatlar aparmaq gərəkdir, özü də geniş miqyasda. Bax, bu ailə-sağlamlıq mərkəzində bu məsələyə ciddi fikirvermək lazımdır.Güman edirəm ki, biz bu məsələnin prinsip etibarilə köklü surətdə həll edilməsinə tədricən gəlibçatmalıyıq. Bu, millətimizin gələcəyi üçün çox mühüm problemdir. Bəzi kabinetlərdə mənə izahat verdilər ki,genlərin hansı genlərdən olduğunu aydınlaşdırırlar. Əlbəttə, bunların hamısı lazımdır. Amma məlum həqiqətdirki, qohumlar bir-biri ilə evlənə bilməz. Bunun heç vaxt müsbət nəticəsini tapa bilməzsiniz. Heç vaxt. Bəlkə dəbu, bəzi hallarda mənfi nəticə vermir, amma əksər hallarda mənfi nəticə verir.Mənim xatirimdədir, o vaxtlar bizimlə bərabər rəhbər vəzifədə işləyən bir-iki adamın da atası və anasıəmioğlu-əmiqızı olublar. Bu, mən həmin məsələ ilə məşğul olduqdan sonra üzə çıxdı. Onlar tez-tez xəstələnirdivə elə xəstəlikləri də var idi ki, onlar bunlardan heç xilas ola da bilməzdilər. Sonra onlardan biri mənə dedi ki,görünür, xəstəliyimin səbəbi elə budur – atamla anam əmiuşağıdırlar. Bu, həqiqətdir. Bir bu deyil,respublikamıza, regionumuza xas olan başqa amillər də var ki, bunlar millətimizin daha da sağlam olmasınamane olur. Bunları araşdırmaq, meydana çıxarmaq və həmin hallarla mübarizə aparmaq lazımdır. Gümanedirəm ki, təkcə bu mərkəzin köməyi ilə yox, o, sadəcə olaraq praktiki xarakter daşıyır, burada bizim tibbsahəsində işləyən bir sıra alimlərimizin iştirak etdiyini gördüyüm üçün fürsətdən istifadə edərək bu çox mühümelmi, sosial problemi ortaya atıram.Məlumat verildi ki, mərkəz təsərrüfat hesabı üsulu ilə işlə[224-225]yəcəkdir. Bu, çox yaxşıdır, çünki,sizə açıq deyim, vəsait çatışmadığından səhiyyənin tələblərini ödəyə bilmirik. Səhiyyədə təsərrüfat hesabı üsuluinkişaf etməlidir. Bu o demək deyil ki, pulsuz tibb xidməti ləğv olunacaqdır, yox. Ən inkişaf etmiş, ödənişli,pullu səhiyyə xidmətinin geniş yer tutduğu ölkələrdə də əhalinin imkansız hissəsinə pulsuz tibbi xidmət var. Busahəni saxlamaq, yaşatmaq, bütün imkanlarımızdan istifadə edib işlətmək lazımdır. Amma eyni zamandatəsərrüfat hesablı səhiyyə idarələrinin işləməsi məsələsi ilə ciddi məşğul olmaq lazımdır. Ona görə də bumərkəzin təsərrüfat hesabı üsulu ilə işləyəcəyi barədə verilən məlumatı məmnuniyyətlə qəbul edir və gümanedirəm, çalışacaqsınız ki, bu, öz nəticəsini versin, həm iqtisadi nöqteyi-nəzərdən, həm də, şübhəsiz, mərkəzinəsas məqsədini – insanların, ailənin sağlamlığının qorunması məqsədini yerinə yetirmək nöqteyi-nəzərindən öznəticəsini versin.Ümumiyyətlə, səhiyyə sahəsində ciddi islahatlar keçirilməlidir. Bilirsiniz ki, biz keçid dövrünüyaşayırıq, həm ictimai-siyasi, həm də iqtisadi sahədə islahatlar keçiririk. Əsas yolumuz da bu islahatlarvasitəsilə quruluşumuzu daha da təkmilləşdirməkdən ibarətdir. Ona görə də səhiyyə sahəsində də ciddi islahatlaraparılmalıdır. Bu baxımdan bəzi xarici ölkələrin nüfuzlu, tanınmış səhiyyə, tibb mərkəzləri ilə müştərək işgörmək, həm onların təcrübəsindən, həm də avadanlığından, vəsaitlərindən istifadə edərək Azərbaycanda ayrıayrıtibb müəssisələrini inkişaf etdirmək yolu, hesab edirəm ki, indiki tələblərə uyğun yoldur. Güman edirəm,siz bu yolla gedəcəksiniz və bu barədə lazımi tədbirlər görəcəksiniz.Şübhəsiz ki, bütün bu islahatları keçirmək üçün gərək bir şey nəzərdən qaçırılmasın: səhiyyəcəmiyyətimizin müqəddəs sahələrindən biridir. Səhiyyə sahəsində çalışan, öz həyatlarını tibb xidmətinə həsredən insanlar çox şərəfli adamlardır. Onların hər biri çalışmalıdır ki, bu şərəfli adı daim yüksəklərə qaldırsın.Həkim adı, şəfqət bacısı adı şərəfli addır. Bu adı, onun mənəvi məzmununu qoruyub saxlamaq lazımdır. Bubarədə keçmiş illərdə də bizim söhbətlərimiz olubdur. Çünki bu şərəfli adı ləkələyənlər keçmişdə də olub, bugün daha da çoxdur. Belə bir müqəddəs sahədə çirkin işlər görənlər, təəssüf ki, bu gün də çoxdur. Bu, bizinarahat edir, cəmiyyətimizi, [225-226] insanları, dövləti narahat edir. Belə mənfi halları aradan qaldırmaq,bunlarla mübarizə aparmaq lazımdır. Səhiyyə işçiləri daim nəzərə almalıdırlar ki, xalq həmişə səhiyyənimüqəddəs bir sahə kimi qiymətləndirir. İnsanın sağlamlığını qorumaq, yaxud xəstəni xəstəlikdən xilas etmək,insanı fiziki əzablardan xilas etmək böyük xeyirxah işdir, böyük mənəvi işdir. Ona görə gərək səhiyyə işçiləri dəbuna uyğun olaraq öz şərəfli adlarını saxlasınlar, öz hörmətlərini saxlasınlar. Arzu edirəm ki, bu prinsiplər heç114