b e ş i n c i k i t a b

İttifaqa girə bilər? Yenə də deyirəm, bəlkə də indi Rusiyanın daxilində gedən proseslərə görə bu qərarı qəbuledən qüvvələr müəyyən məqsəd daşıyırlar. Onların öz işidir və bu, ümumiyyətlə, Rusiyanın daxili işidir, bizbuna qarışmırıq, mən də buna qarışmıram. Ancaq mən sadəcə öz mövqeyimi bildirirəm və bu fürsətdən istifadəedib, həmin 1991-ci ilin mart ayını xatırlayıram, o günləri xatırlayıram.Azərbaycan üçün o, ağır, çətin günlər idi və o günlərdə də – hələ Azərbaycan Sovetlər İttifaqının daxilindəolduğu zaman mən öz mövqeyimi bildirmişdim. Doğrudur, o vaxtlar mənim sözümə baxmadılar. Tək mən yox,bir çox başqa deputatlar da belə fikirdə idilər ki, bu referendum Azərbaycanda getməməlidir. Bunun əksinəolaraq Azərbaycanın rəhbərliyinin təzyiqi ilə sessiyada qərar qəbul olundu ki, Azərbaycan Respublikasıreferenduma getsin və 1991-ci il mart ayının 17-də Azərbaycanda referendum keçirilmədi. Ancaq onu da qeydetmək istəyirəm ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasında, – mən o vaxt orada yaşayırdım və oradan Azərbaycanparlamentinə deputat seçilmişdim – Sovet İttifaqının saxlanması ilə əlaqədar referendum keçirilmədi. Bu, oradamənim və mənimlə bərabər olan adamların iradəsi nəticəsində oldu. Azərbaycanın bütün başqa bölgələrindəreferendum keçirildi. Şübhəsiz ki, Azərbaycanın ümumi səsində Naxçıvanın xüsusi çəkisi o qədər böyükolmadığına görə, məlumat verdilər ki, Azərbaycan əhalisinin doxsan neçə faizi Sovetlər İttifaqınınsaxlanmasının tərəfdarıdır. Beləliklə, o vaxt Azərbaycan Respublikası Sovetlər İttifaqının saxlanmasına səsverdi. [458-459] Ancaq hesab edirəm ki, xalqımız səs verməmişdi, bu, saxtakarlıq nəticəsində olmuşdu.Ondan sonrakı aylarda gedən proseslər təsdiq etdi ki, bu qərar çox yanlış qərardır, Azərbaycan xalqınınmənafeyinə zidd olan qərardır. Çünki bir neçə aydan sonra – avqust ayında, bilirsiniz ki, Moskvada məşhurqiyam hadisələri baş verdi və Azərbaycan Respublikasının rəhbərliyi artıq müstəqillik haqqında bəyanatverməyə məcbur oldu. Başqa yol yox idi. Çünki artıq Moskvada – Sovetlər İttifaqının mərkəzində SSRİdağılırdı. Başqa yol da yox idi. Ondan sonra da Azərbaycan Respublikasının müstəqil olması prosesi getdi.Mən bunları bu gün ona görə xatırlayıram ki, bunlardan nəticə çıxarılsın və bu gün də, gələcəkdə dəsiyasətlə məşğul olan adamlarımız səhv yola düşməsinlər, səhv addımlar atmasınlar. Mənim 1991-ci il martayının 7-də parlamentdə etdiyim çıxış qalıbdır. Yəqin ki, oxucularımız onu oxuyub, o günləri xatirlərinə salabilərlər.Bunlarla əlaqədar mən buraya toplaşan mətbuat nümayəndələrinə – həm xarici ölkələrin, həm də bizimrespublikanın mətbuat nümayəndələrinə bir də qətiyyətlə deyirəm ki, biz müstəqilliyimiz yolundan heç vaxtdönməyəcəyik və Rusiya Dövlət Dumasının qəbul etdiyi qərar onlar üçün heç bir nəticə verə bilməz. Bir dədeyirəm, bu, onların daxili işidir, ancaq bizim mövqeyimiz bundan ibarətdir. Sağ olun. [459-560]229