b e ş i n c i k i t a b

vətəndaş müharibəsi? Dinc xalqımıza hərbi təcavüz edilibdir. Xalqımızı əziblər. Xalqımız şəhidlər veribdir. Ovaxt hansı vətəndaş müharibəsindən söz gedə bilərdi? Onlar bunu özlərini qoruyub saxlamaq üçün edirdilər.Yanvar hadisəsini törədənlər xalqımıza xəyanət ediblər. Ancaq ondan sonrakı illərdə bu hadisənin üstünüörtüb-basdıranlar ikiqat xəyanət ediblər. Bildiyiniz kimi, 1994-cü ilin yanvarında bunların hamısına sonqoyuldu, mənim təşəbbüsümlə, təklifimlə respublikamızın Milli Məclisi bu məsələni müzakirə etdi. Bu gün məntəəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, o vaxt Məclisin bəzi üzvləri, hətta çoxları bu məsələninmüzakirəsindən kənarlaşmaq istəyirdilər, bunu müzakirə etmək istəmirdilər. Bəziləri belə gülünc fitrlər irəlisürürdülər ki, bu məsələni ancaq əlli ildən sonra araşdırmaq olar. Təəccüblü orası idi ki, həm o zaman xəyanətedənlər, həm də vaxtilə xəyanətkarların əleyhinə olanlar eyni mövqedən çıxış etməyə başladılar. Bilmirəm nəüçün, bəlkə onların da günahı olubdur? Bilmirəm. Amma xalqımızın günahı olmayıbdır. Xalqımızı heç kəsgünahlandıra bilməz. Bu gün mən bir də deyirəm, heç kəs deyə bilməz ki, xalqımız o gün nə üçün küçələrdə idi,onlar küçələrdə olmasaydı, o tanklar boş küçələrə gələcəkdi, xalqımız şəhid verməyəcəkdi, yaxud ayrı-ayrıinsanlar həlak, şəhid olmayacaqdı. Məgər məsələ bundadırmı? Şəhid olmuş övladımızın həyatı, şübhəsiz, bizimüçün əzizdir. Ancaq xalqımıza qarşı olan bu təcavüzün qarşısını almamaq ondan da böyük cinayətdir. Ona görədə heç kəs xalqımızı günahlandıra [292-293] bilməz ki, nə üçün onlar tankların qarşısına çıxdılar. Heç kəsgünahlandıra bilməz.Biz isə o tankları Azərbaycana, onun paytaxtına sürdürənləri günahlandırırıq, onları məhkum edirik. Onlarınrespublikamıza gəlməsinə şərait yaradanları – Azərbaycanın o vaxtkı rəhbərlərini məhkum edirik, o xainləriməhkum edirik. Bəli, Sovet İttifaqının Moskvada, mərkəzdə oturan rəhbərləri ilə Azərbaycanın rəhbərlərininsövdələşməsi nəticəsində xalqımıza qarşı belə bir xəyanət, belə bir cinayət baş verdi. Xalqımızın heç bir günahıyoxdur. Şəhid olanlar milli azadlıq, istiqlal, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid olublar.1994-cü ilin yanvar ayında biz həmin hadisələrə, nəhayət, siyasi qiymət verdik, Milli Məclis qərar qəbuletdi. Ancaq təəssüf ki, onların çoxu indiyədək cəzasız qalıbdır. Onlar öz cəzalarını hüquqi nöqteyi-nəzərdənalmayıblar. Ancaq alacaqlar. Bizim üçün isə əsas cəhət bu məsələyə siyasi qiymət verilməsi və günahkarlarınaşkara çıxarılması, eyni zamanda 20 Yanvar günündə xalqımızın qəhrəmanlığının bir daha dünyaya nümayişetdirilməsi idi.O dövrdə xalqımız ağır bir şərait içində idi. Respublikamıza Ermənistan tərəfindən təcavüz edilmiş,Azərbaycanın ərazi bütövlüyü pozulmuş, ərazimizin bir qismi Azərbaycanın idarəsindən çıxmışdı. Belə birvaxtda, belə bir zamanda xalqımızın hamısının yeganə amalı ölkəmizin ərazi bütövlüyünü qoruyubsaxlamaqdan, Ermənistanın işğalına qarşı müqavimət göstərməkdən və onun qarşısını almaqdan ibarət idi. Məhzbizi əzmək, sıxmaq üçün yenidən bir təcavüz edildi. Bunların hamısı da ondan sonrakı illərdə Azərbaycanındaxili həyatında çox ağır, çətin, əzab-əziyyətli ictimai-siyasi proseslərə gətirib çıxardı. Daxildə sabitlik pozuldu.Respublikamızı idarə edə bilmədilər. Bunların hamısının nəticəsində Azərbaycanın başına yeni bəlalar gəldi.Dövlət çevrilişləri, hakimiyyət, vəzifə mübarizəsi xalqımızın daha ağır vəziyyətə gəlib düşməsinə səbəb oldu.Nəhayət, 1993-cü ildə Azərbaycanda yenidən vətəndaş müharibəsi baş verdi. Bütün bunların nəticəsindərespublikamızın ərazisinin böyük bir hissəsi Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunub. Bir milyondanartıq vətəndaşımız işğal olunmuş torpaqlardan zorla çıxarılaraq, çadırlarda ağır vəziyyətdə yaşayır. Bütün buproblemləri indi biz həll etməliyik. Bunlar bəzim üzərimizə düşür. Bizə belə bir miras qalıbdır və bunlarlaməşğuluq. [293-294]Bildiyiniz kimi, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişədə artıq iyirmi aydır ki, atəşkəs əldəolunubdur və bu atəşkəs rejiminə riayət edilir. Biz bunu müsbət hal hesab edirik. Çünki o vaxta qədər gedəndöyüşlər, hərbi əməliyyatlar istənilən nəticəni verməmişdir.Məsələnin sülh yolu ilə həll olunması həm Azərbaycanda, həm regionda, həm də dünya miqyasında ənmüvafiq yol hesab edilir. Ona görə də atəşkəsin əldə olunması və uzun müddət davam etməsi bu məsələnin sülhyolu ilə həll edilməsi üçün şərait yaradır. Bildiyiniz kimi, biz də bu barədə çox işlər görürük. Bu gün, bu matəmgecəsi vaxt alıb həmin məsələlər barədə geniş danışmağa ehtiyac duymuram. Ancaq onu demək istəyirəm ki, 20Yanvarda şəhid olanların ruhu və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qoruyaraq, Ermənistan işğalçılarınınqarşısını alaraq şəhid olanların ruhu bütün bu məsələlərin tezliklə həll olunmasını bizdən tələb edir. Biz buməsuliyyətimizi dərk edirik.İnanın, bilin, biz bu məsələnin həll olunmasını fəaliyyətimizin əsası hesab edirik. Ona görə də çoxdanışıqlar gedir. Dünyanın böyük ölkələrinin dövlət başçıları ilə mənim çoxsaylı görüşlərim, danışıqlarımolubdur. Bu məsələ beynəlxalq təşkilatlarda müzakirə edilibdir. Bildiyiniz kimi, bu məsələ ATƏT-in Minskqrupunda daim müzakirə olunur. Hər bir görüşdə, hər bir danışıqda, müzakirədə biz məsələnin sülh yolu ilə həllolunmasına və eyni zamanda öz şərtlərimizin həyata keçirilməsinə çalışırıq.Bizim şərtlərimiz aydındır. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunmalıdır. Azərbaycan sərhədlərinintoxunulmazlığı təmin edilməlidir. İşğal olunmuş torpaqlardan Ermənistan silahlı qüvvələri çıxarılmalıdır.Yerlərindən didərgin düşmüş vətəndaşlarımız öz yurdlarına qaytarılmalıdır. Bu prinsiplər əsasında DağlıqQarabağa müəyyən statusun verilməsinə biz razıyıq. Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin təhlükəsizliyinintəmin olunmasına biz təminat veririk. Danışıqlar bu prinsiplər əsasında gedir. Biz başqa prinsipləri qəbul edə146