Raport-kobiety dla Polski Polska dla kobiet. 20 lat transformacji ...

KOBIETY I KULTURAWydaje się, że w Polsce problem zagrożenia wolności twórczej nadaljest bagatelizowany. W efekcie wciąż spotykamy się z przypadkamiwycofywania z wystaw poszczególnych prac albo odwoływaniacałych ekspozycji. Niezbędne wydaje się monitorowanie takich przypadków(od pewnego czasu zajmuje się tym inicjatywa Indeks 73:http://www.indeks73.pl) i przypominanie, że dyrektorzy galerii orazkuratorzy reprezentują interes publiczny, w tym interes artystówi odbiorców. Wykluczanie jakichś prac z wystaw jest naruszeniemkonstytucyjnego prawa mówiącego o wolności twórczości artystycznejoraz wolnym dostępie do dóbr kultury.Warto postawić tu pytanie, na ile ograniczanie wolności artystycznejuderza bardziej w kobiety artystki. Czy artystki posiadają swobodnydostęp do języka wizualnego, czy mogą poruszać te sameproblemy, co mężczyźni, czy wciąż spotykają się z zakazami patrzeniai przedstawiania, które pojawiają się w formie zakamuflowanejcenzury? O tym, że artystkom nie zawsze wolno ujawniać swój punktwidzenia, że podjęcie przez nie określonych tematów wiąże sięz określonymi restrykcjami, świadczą przede wszystkim przypadkitrzech współczesnych artystek: Alicji Żebrowskiej, Katarzyny Kozyryi Doroty Nieznalskiej. Wszystkie trzy artystki dotknęły w swej sztucesfery seksualności: Żebrowska – ukazując własne narządy płciowe(Grzech pierworodny, 1993), Kozyra – doklejając sobie sztucznego penisa(Łaźnia II, 1997), Nieznalska – ukazując męskie genitalia na krzyżugreckim (Pasja, 2001). Pojawiły się wobec nich zarzuty, że to, corobią, jest pornografią, a nie sztuką, że to, co pokazują, jest obrzydliwei niesmaczne. Sztuka ta została określona jako obsceniczna, naruszającatradycyjne granice twórczości.Sztuka, w której pewne obszary reprezentacji uznane są za obsceniczne,wskazuje na kontrolę seksualności i zakaz jej wyrażania pozadominującym dyskursem (kobiecą seksualność można ukazać w kategoriachsprawiania przyjemności widzowi). Kobieca seksualnośćzostaje podporządkowana fallocentrycznym regułom, gdzie oznaczasię ją jako coś negatywnego, nienadającego się do reprezentacjiw sferze oficjalnej (zepchnięcie jej do obszaru pornografii świadczy,że przypisane są jej negatywne znaczenia).Zasadnicza wydaje się tu więc analiza dyskursów seksualności,w które wpisana jest relacja władzy. Chodzi bowiem o to, kto możesię wypowiadać? Jakie wypowiedzi są dozwolone? Dominujący dyskursjest wciąż dyskursem męskim i heteroseksualnym; nie każdymoże się w nim wypowiadać w ten sam sposób, wskazywać na opresję,do której przyczynia się kultura (opresję kobiet – w odczytaniupracy Alicji Żebrowskiej, mężczyzn – w odczytaniu pracy Doroty Nieznalskiej).Kobieta staje się tu zagrożeniem, gdyż dotyka ona problemuwładzy zakorzenionej w relacji płci i obszarze seksualnym. Tabu122