Raport-kobiety dla Polski Polska dla kobiet. 20 lat transformacji ...

muje problem sztuki Europy Środkowo-Wschodniej widzianej z perspektywygender. Ma to być prezentacja historyczna i, co ważne, powystawieniu w Mumok będzie ona pokazywana również w innychmiejscach. Można więc liczyć na to, że ekspozycja trafi do Polski,gdzie zainspiruje rozważania nad specyfiką sztuki i płci.Warto bowiem zwrócić uwagę na ambiwalencje towarzysząceproblematyce płci, cielesności i seksualności w kontekście specyfikibloku wschodniego. To, co na Zachodzie feministki określały mianemzniewolenia, na przykład dyskurs piękna, w okresie PRL-u było czymśdwuznacznym. Dyskursy piękna, mody, a nawet konsumpcji dawałyposmak wolności. Jeśli zachodnie feministki głosiły hasło „prywatnejest polityczne”, tutaj to hasło również funkcjonowało, jednak niena zasadzie upubliczniania tego, co prywatne, ale wręcz odwrotnie– ucieczki w prywatność (a także seksualność) będącą obszarem wolności.Proklamowane przez władzę równouprawnienie było w gruncierzeczy iluzją, gdyż nie sposób zaprzeczyć dyskryminacji kobietw sferze zawodowej, mniejszym zarobkom, a także temu, że kobietypracowały w zawodach gorzej płatnych, rzadziej awansowały, zajmowałyniższe stanowiska. Trudno jednak, jeśli chodzi o prawa kobietw Polsce, oceniać ów okres jednoznacznie negatywnie. W końcu todopiero po przełomie 1989 roku wprowadzono zakaz aborcji, to wtedyw sferze publicznej zwiększył się nacisk na wartości tradycyjne.Kościół w czasie komunizmu jawił się jako ostoja wolności, trudnowięc osobom z kręgów postsolidarnościowych postrzegać jego późniejszedziałania jako narzucanie władzy czy zniewolenie w sferzeobyczajowej. W czasie PRL-u kobiety były aktywne na rynku pracy,a o to między innymi walczyły zachodnie feministki. Jednak aktywnośćzawodowa Polek była niekiedy kojarzona z niewolą, bowiemw praktyce oznaczała przymus pracy na dwa etaty: w domu i pozadomem. To wszystko znalazło odbicie w sztuce, choć w zasadzie niebyła ona analizowana z perspektywy ambiwalencji i dwuznacznościoraz napięć: prywatne/polityczne, wolność/zniewolenie, kapitalistyczne/komunistyczne,nowoczesność/tradycja, aktywne/pasywne,widzialne/niewidzialne. Dopiero zobaczenie tych uwikłań może pozwolićna zrozumienie zupełnie innego funkcjonowania kwestii płciw kontekście politycznym, kulturalnym, a także artystycznym.Można zaryzykować tezę, że to właśnie z owych ambiwalencji wynikająproblemy z recepcją feminizmu w Polsce po 1989 roku; możliwe,że z nich bierze się niechęć współczesnych artystek do określaniawłasnych postaw i działań mianem feministycznych. Z niechęci dokolektywizmu i z powodu kultu indywidualizmu, który szczególniesilny jest w świecie artystycznym, może wyrastać niechęć do włączaniasię artystek w ruch feministyczny. Brakuje więc wspólnych działań– działań społecznych i politycznych, które powinny mieć przecieżmiejsce w tym kraju, gdzie wciąż obowiązuje restrykcyjna ustawa an-Kongres Kobiet Polskich 2009127