Raport-kobiety dla Polski Polska dla kobiet. 20 lat transformacji ...

KOBIETY I KULTURArynku. Tam właśnie „kobiece doświadczenie”, „kobieca odmienność”„kobiece potrzeby”, słowem – odpolityczniona kulturowa różnica płci– zostały rozpoznane, sformatowane i należycie wycenione. W ciągukilku lat w każdym wydawnictwie powstały tzw. babskie serie:„z miotłą”, „owocowa” „w spódnicy”, „w szpilkach”, „do torebki” itd.Niektóre z nich prezentują dzieła ambitne, inne – kompletne chały,ale tak czy owak kpiny z literatury kobiecej skończyły się, odkąd stałosię jasne, że można na tym nieźle zarobić. Po zalewie „brydżetów” przyszła epoka „klimatycznych” sag rodzinnych i wielkomiejskiegochick litu. Wszystko to razem prezentowane jest dziś i promowanew dowcipnie reaktywowanym „Bluszczu”, piśmie literackim spodznaku babcinej komody, domowych konfitur, tak zwanej książki dopoczytania i bujanego fotela. Aktualną królową tego świata jest miłaskądinąd autorka bestsellerowego Domu nad rozlewiskiem i jegokontynuacji, Małgorzata Kalicińska.Patrząc na to wszystko krytycznym okiem, profesor PrzemysławCzapliński kilka lat temu sformułował efektowną, znaną diagnozęprocesu urynkowienia literackiego feminizmu. Na przekór książceMarii Janion Kobiety i duch inności (1996), drukowanemu w niej esejowiDlaczego rewolucja jest kobietą?, na przekór umieszczaniu pisarstwakobiet w kontekstach romantycznych, politycznych i transgresyjnych,Czapliński zaproponował formułę Kobiety i duch tożsamości.W książce pod znaczącym tytułem Literatura w czasie normalnym(2004) scharakteryzował powieści pisane przez kobiety dla kobietjako nudne, drobnomieszczańskie i podporządkowane zasadommałej stabilizacji. Skrytykował Katarzynę Grocholę, Manuelę Gretkowską,Olgę Tokarczuk i Hannę Samson. Zarzucił wszystkim konformizm,ospałość nieledwie, marazm. Z literatury kobiet ulotnić sięmiał nie tylko wszelki „duch inności”, ale nawet sama rzeczywistość,ustępująca miejsca eskapizmowi i konsumpcji.Teza ta, może i wówczas słuszna, wymaga dziś głębokiej rewizji.Sama Grochola znienacka przedstawiła swoim czytelniczkom Trzepotskrzydeł, rzecz bynajmniej nie o kolejnym miłosnym uniesieniu, alemocno i dobrze napisany tekst o… przemocy domowej, o bitej żonie.Gretkowska, autorka tomów powieści-dziennika układającego siękonsekwentnie w etapy społecznego przystosowania – Polka i Europejka– w ostatniej części Obywatelka opisuje własny proces powtórnegoupolitycznienia. Dzięki ekscesom IV RP ożyła w niej feministycznafuria z czasów, gdy w dawnym, wolnościowym „BruLionie” pisałaodlotowe manifesty o kapitalistycznych tamponach i socjalistycznejwacie. Przygoda z powołaną przez pisarkę Partią Kobiet jest symptomatyczna.Jakkolwiek byśmy oceniali poczynania debiutującej formacji,tekst Obywatelki jest dosłownym i klarownym zapisem zaskocze-) Nawiązanie do bestsellerowej książki o Bridget Jones.130