Liefde kent geen grenzen - Federaal Wetenschapsbeleid

203
arbeidsmarktparticipatie van vrouwen in Centraal/ Oost Europa en de voormalige
Sovjet Unie aanzienlijk hoger dan in West Europa en de Verenigde Staten
(Brainerd, 2000; Glass, 1998). De integratie van vrouwen in de publieke sfeer werd
ondersteund door een breed gamma aan staatsvoorzieningen zoals
gezinsuitkeringen, betaald zwangerschapsverlof, ouderschapsverlof, gratis
kindercrèches en gewaarborgde gezondheidszorg (Brainerd, 2000; Fodor, Glass,
Kawachi & Popescu, 2002; Malfliet, 2004; Glass, 2006).
In de schaduw van dit formele discours van gendergelijkheid hielden de
patriarchale structuren stand (Stetsenko, 2002). Vrouwen behielden de
verantwoordelijkheid voor het gezin en het huishouden. In die zin verplaatsten de
genderverdeling zich dus van de publieke naar de private (huishoudelijke) sfeer
(Baer, 2003). De genderspecifieke taakverdeling werd bovendien door de staat
bekrachtigd. Het wezen van bovenvermelde overheidsvoorzieningen
ondersteunde vrouwen immers bij de uitvoering van hun traditionele taak: de
zorg voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen (Glass, 2006).
Met de val van het communisme bleek een groot deel van deze voorzieningen niet
langer houdbaar. De afschaffing bracht vrouwen in een uiterst kwetsbare
arbeidsmarktpositie (Bridger & Kay, 1996; Malfliet, 2004). De door de staat
verzorgde kindercrèches sloten de deuren en vrouwen dienden voortaan zelf voor
de opvang van hun kinderen in te staan. Vrouwen worden vaak beschouwd als de
grote verliezers van de transitie (Sakwa, 2002). De periode van massale sociale
verandering en de overgang naar een vrije markteconomie betekende voor
vrouwen een uitgelezen kans tot sociale en economische mobiliteit. Echter, de
afwezigheid van een politiek draagvlak en een sterke vrouwenbeweging tijdens de
transitie genereerden een neerwaartse trend voor vrouwen in de
transitiearbeidsmarkten (Glass, 2006).
Een aantal van de beschermende socialistische maatregelen bleef voortbestaan.
Rusland kende begin de jaren ’90 immers niet enkel een economische crisis, maar
ook een demografische crisis. Het gebrek aan geloof in de toekomst, de daling van
de levensstandaard en de stress veroorzaakt door verandering leidden tot een
daling van de vruchtbaarheidsgraad van 2 eind de jaren ’80 tot 1,4 in 1993 (Sakwa,
2002). Eén van de respondenten vertelt over deze daling van de
vruchtbaarheidsgraad door de economische en sociale crisis:
De economische situatie was zo dat de jonge mensen willen geen kinderen, want
was te riskant, te moeilijk. Bijvoorbeeld ik herinner mij de situatie wanneer mijn
ouders kregen, ik was in school, ik was misschien 13 of 14, 15 jaar oud. Ja, voor 3 of
4 jaren het was zo dat bijvoorbeeld een half jaar of 3 a 4 maanden geen salaris,
omdat er geen geld was. Maar hoe kan je dan een baby krijgen? (…)Het was ook een