Moderna umjetnost u Hrvatskoj - Institut za povijest umjetnosti

2 Kontekstualno pozicioniranje modernizma
Paradoksne pretpostavke
modernizma i avangarde u Hrvatskoj
Cijela ova modernistička situacija javljala se, zapravo, kao
iskorištavanje nekih paradoksa prisutnih u ondašnjoj kulturi, te
razrade onih aspekata potencijalno protuslovne situacije što su
išli na ruku modernističkoj paradigmi.
Naime, iako je kinematografija politički razvijana zato jer
je držana važnom po populističkoj djelotvornosti filma (i kao
novoga tipa “narodne umjetnosti” industrijskog doba i nove
komunikacijske tehnologije, ali i kao djelotvornog propagandnog
sredstva), istodobno su joj se postavljali ideali “visoke
umjetnosti”, često i vrlo specifični estetski zahtjevi.
Nadalje, iako je jezgra hrvatskih i ondašnje jugoslavenskih
“partijaca” (vodstva i članova komunističke partije Hrvatske i
ondašnje Jugoslavije) trajno političko-ideološki podozrijevala
i počesto i politički opstruirala svaku pojavu avangardizma,
avangardizam je priličnog poticaja dobivao upravo iz
podgrijavane “revolucionarističko-idealske”, “avangardističke”
strane komunističke ideologije.
Potom, iako se umjetnički avangardizam javljao kao
“oslobađanje” od stega tradicije, dijelom je rađen u ime jedne
grane “tradicionalnih” estetskih načela – u biti “romantičarske”
vizije o prirodi i ulozi umjetnika i umjetnosti, romantičarske
vizije koju je dijelila i sama “avangarda socijalizma”, tj. vodeći
komunistički “ideolozi”.
Ove su se značajke ispreplitale na kompliciran način i stvarale
povijesno dinamičnu i nimalo jednostavnu praksu, koju se
često previđa kad se pojednostavnjeno govori o tome razdoblju
jugoslavenskog komunizma kao o “dogmatskom” razdoblju,
319 hrvoje turković — filmski modernizam u ideološkom i populističkom okruženju