Zoran Sulejmanov - Krivicno pravo (p.770)

koj deluva vo realniot svet (causa efficiens), za toa te{ko mo`e da se
zboruva kaj nestoruvaweto. Storitelot na krivi~noto delo so propu-
{tawe ne se kaznuva, zatoa {to ja predizvikal posledicata, tuku zatoa
{to ne ja otstranil. 140 Me|utoa, i pokraj toa, postarata teorija se obiduva{e
kaj nestoruvaweto da pronajde vistinska pri~ina. Taka, do polovinata
na XIX vek se smeta{e deka kaj ovie dela pri~inosta se nao|a
nadvor od propu{taweto i deka kaj niv kaznivosta ne se zasnova na postoeweto
na pri~inosta, tuku na postoeweto na protivpravnosta. Podocna
zapo~nuva nau~na obrabotka na pri~inosta kaj ovie dela od {to
proizlegoa pove}e razli~ni teorii.
1 0 Taka, spored teorijata na drugoto dejstvie (aluid agere), se
smeta deka propu{taweto ne mo`e da bide pri~ina, tuku samo aktivnosta
{to ~ovekot ja manifestira so propu{taweto na dejstvieto so koja
bi mo`elo da se spre~i nastanuvaweto na posledicata. Taka, kaj krivi-
~noto delo neuka`uvawe pomo{ na lice povredeno vo soobra}ajna nezgoda
od ~l. 301 KZ, pri~inata ne bi se nao|a vo neuka`uvaweto na pomo{ta,
tuku vo oddale~uvaweto od mestoto, ili vo ladnokrvnoto posmatrawe
na nastanot.
2 0 Spored teorijata za prethodnoto dejstvie, pri~inata ne se
nao|a vo propu{taweto, tuku vo dejstvieto na prezemaweto na obvrkata
na storuvawe: pri~ina e dejstvieto koe mu prethodelo na propu-
{taweto so koe so koe nekoe lice se obvrzalo na nekoe storuvawe, a
koe mo`e da go spre~i nastapuvaweto na posledicata, na primer, prezemaweto
na dogovornata obvrska za neguvawe na bolniot.
3 0 Teorijata na interferencija poa|a od toa deka pri~inata se
sostoi vo samoto propu{tawe. Imeno, vo momentot koga se javuva
potrebata za storuvawe kaj storitelot na deloto se javuvaat dva nagoni:
prviot, da se spre~i nastanuvaweto na posledicata (koj poteknuva
od svesta za dol`nosta i go tera storitelot na opredeleno storuvawe),
i vtoriot, koj go potisnuva prviot nagon i ovozmo`uva da dojde do propu{atweto
i nastapuvawe na posledicata. Toa potisnuvawe na nagonot
se javuva kako psihi~ka pri~ina na posledicata. Vo sudirot na sprotivnite
nagoni (interferencija na nagonite), nadvladuva nagonot za
propu{tawe (vozdr`uvawe, nestoruvawe) koj go ovozmo`uva nastapuvaweto
na posledicata na konkretnoto krivi~noto delo.
4 0 Spored teorijata na zakonska fikcija, propu{taweto ne
mo`e da bide pri~ina za nastanuvawe na posledicata, za{to so toa ne
mo`e da se ostvari nikakva posledica vo nadvore{niot svet. So ogled
deka kaj propu{taweto ne postoi pri~inost, toa pretstavuva zakonska
fikcija, za{to postoi obvrska na storuvawe, pa spored toa propu{taweto
e protivpravno i kaznivo.
5 0 Vo sovremenoto krivi~no pravo najzastapena e teorijatata na
pravna pri~inost spored koja propu{taweto e pri~ina vo slu~aite
140
Horvati} - Novoselac, op. cit. str. 198.
143