Zoran Sulejmanov - Krivicno pravo (p.770)

cirawe so sredinata, za razvivawe na nivniot govor, pravilno dr`ewe
i razvoj na teloto, za korigirawe i ubla`uvawe na telesnite nedostatovi,
za sozdavawe interes kon igrata i drugite aktivnosti, i steknuvaweto
istrajnost pri manifestiraweto na poslo`eni dvi`ewa.
3 0 Lica so te{ka popre~enost vo psihi~kiot razvoj koe postignale
koeficient na inteligencija od 21-35 i se so mnogu ograni~eni
umstveni sposobnosti, no se vo sostojba da gi usvojuvaat elementarnite
higienski naviki i navikite na samoposlu`uvawe, kako i da se vklu~uvaat
vo nekoi najednostavni rabotni aktivnosti. Vo psihijatrijata toa
se idioti (deca koi ne mo`at da nau~at da zboruvaat i da se gri`at za
sebesi).
Ovie lica nitu vo nadobar slu~aj ne mo`at da pominat ni edno
oddelenie vo osnovnoto obrazovanie. Uspevaat da nau~at da zboruvaat
so skromen re~nik. Na najvisokiot stepen od svojot razvoj mo`at socijalno
da se odr`at vo krugot na semejstvoto, da rabotat najednostavni
fizi~ki raboti kako ~uvari na dobitok, vo zemjodelieto i sli~ni raboti
kad ne treba samite da odlu~uvaat i da gi odberat svoite `ivotni
pati{ta. Niskata inteligencija, te{kotiite okolu rasuduvaweto,
skromnosta na kombinatorno mislewe i nesfa}aweto na opredeleni
situacii, kaj niv tolku se izrazeni {to obi~niot ~ovek vedna{ gi zabele`uva
i prepoznava. Edna{ naviknati na zavodska disciplina i kontrola
mo`at da vr{at nekoja korisna rabota. 273 Tie nemaat nikakvi
izgledi za {koluvawe i za niv e najdobro da bidat smesteni vo specijalni
ustanovi za vakvi lica kade {to celokupnata gri`a za niv treba
da ja prezemat soodvetni stru~ni slu`bi. 274 Koga }e porasnat ovie lica
obi~no dostignuvaat intelektualen razvoj koj soodvetstvuva na nivo na
dete na vozrast od 3-7 godini. Pokraj umno zaostanati, ~esto ostanuvaat
i fizi~ki nerazvieni, a mo`at da imaat i pre~ki vo govorot koi
se projavuvaat vo nerazbirliv izgovor. Ako so niv sistematski se raboti,
postojat mo`nosti vo tekot na rehabilitacijata da se osposobat
za odr`uvawe na izvesni higienski i rabotni naviki. 275
4 0 Lica so najte{ka popre~enost vo psihi~kiot razvoj koi postignale
koeficient na inteligencija pomalku od 20 i krajno ograni-
~eni sposobnosti za aktivnosti i vo celost ili trajno e upateno na pomo{
i gri`a od strana na drugi lica. Ovie lica vo psihijatrijata se
poznati kako kreteni.
Decata od ovaa grupa naj~esto mnogu docna prooduvaat, edvaj nau~uvaat
da ja prepoznaat najbliskata okolina, a najpove}e {to uspevaat
da nau~at e izgovaraweto na po nekoj zbor, no i toga{ vo agramati-
273
Lopa{i}, R i dr. op. cit. str. 323-324.
274
Za nivnata za{titata podrobno: Sulejmanov, Z. Za{tita, edukacija
i rehabilitacija na licata so pre~ki vo fizi~kiot i psihi~kiot razvoj vo
Makedonija, ISPPI, 1996. str. 45-49.
275
Hajdukovi}, ^. op. cit. str. 104.
228