Zoran Sulejmanov - Krivicno pravo (p.770)

kazna (~l. 9 st. 3 KZ), kako i kaj ~l. 130 st. 2, 382 i 383. Vo site ostanati
slu~ai toj mo`e da bide od zna~ewe samo kaj odmeruvaweto na kaznata.
Dolus praemeditatus (predumisla) postoi koga odlukata za izvr{uvawe
na deloto e donesena po dolgo podrobno razmisluvawe. Na{iot krivi-
~en zakonik ne predviduva nitu eden slu~aj kade {to predumislata
mo`e da se zeme kako poo{truva~ka (kvalifikatorna) okolnost (kako
{to toa e slu~aj vo nekoi drugi zemji, na primer Francija za krivi~noto
delo ubistvo), tuku samo mo`nost da bide ceneta pri odmeruvaweto
na kaznata kako eventualna ote`nuva~ka okolnost.
3 0 Dolus determinatus i dolus indeterminatus. Dolus determinatus
(odredena umisla) e umisla koja postoi koga storitelot ja ostvaril posledica
kako {to ja imal predvideno. Ovoj oblik kaj nas vo celost soodvetstvuva
so direktnata umisla. Dolus indeterminatus (neodredena
umisla) postoi koga storitelot ja predvidel posledicata samo vo
op{ti crti (na primer, storitelot znae deka }e predizvika telesna
povreda no ne znae dali toa }e bide lesna ili te{ka telesna povreda;
storitelot znae deka so podmetnuvaweto ekploziv vo nekoj restoran
nekoi lica }e gi ubie, a drugite samo }e povredi, no ne go znae i toa
koi lica }e gi li{i od `ivot a koi }e gi povredi, ili slu~aj koga nekoj
krade pari~nik bez da znae kolku pari ima vo nego).
Dolus alternativus i dolus eventualis kako dva vida na dolus indeterminatus.
Dolus alternativus postoi koga storitelot predvidel nekolku
posledici so toa {to samo edan od niv mo`e da se ostvari (pove}e posledici
koi me|usebno se isklu~uvaat: na primer, nekoj so eden istrel
puka kon dve lica svesen deka samo edno od niv mo`e da ubie ili povredi).
Dolus eventualis postoi koga storitelot predvidel pove}e posledici
no taka {to samo edna od niv mo`e da se ostvari kako sigurna,
a ostanatite kako mo`ni. Dolus eventualis vo ovaa smisla treba da se razlikuva
od eventualnata umisla vo smisla na na{iot krivi~en zakonik.
Ovde stanuva zbor za takva umisla {to sekoga{ pretpostavuva postoewe
na pove}e posledici i toa edna kako sigurna, a drugite kako
pomalku sigurni. Eventualnata umisla pak vo smisla na KZ postoi i
toga{ ako se predviduva samo edna posledica kako mo`na pod uslov da
postoi vtoriot element na ovaa umisla, a toa e soglasnost so posledicata.
Tipi~en primer za dolus eventualis e koga nekoe lice nanesuva telesna
povreda so oru`je za koe ne e napolno siguren dali so nego mo`e
da se nanese samo telesna povreda ili mo`ebi mo`e da se predizvika i
smrt. 314 Vo navedeniot primer, spored na{eto zakonodavstvo liceto bi
mo`elo da odgovara za ubistvo storeno so eventualna umisla ili za telesna
povreda so smrtna posledica, vo zavisnost od toa dali vo pogled
na pote{kata posledica postoi eventualna umisla ili nebre`nost.
Dolus eventualis e poim od srednovekovnoto krivi~no pravo so koj
vsu{nost se nastojuva{e da se iznajde re{enie za odgovornosta za po-
314
Tahovi}, J. op. cit. str. 177.
258