Zoran Sulejmanov - Krivicno pravo (p.770)

G l a v a III
ISTORISKI RAZVOJ NA KRIVI^NOTO ZAKONODAVSTVO I
KRIVI^NOTO PRAVO
I. PERIOD NA PREDDR@AVNA SOSTOJBA
1. Vo krivi~nopravnata literatura postoi op{to uveruvawe
deka u{te pred nastanuvaweto na dr`avata i pravoto postoele izvesni
povredi na opredeleni po~etni nepi{ani pravila na `ivotot i deka
protiv istite bile prezemani razni prisilni merki. Tie povredi se
narekuvaat ekscesi ottamu {to vo prvobitnata zaednica bile retka
pojava. Tie se javuvale so ograni~eno dejstvo, a za nivnoto suzbivawe
bila potrebna reakcija od samiot povreden ili od ~lenovite na negoviot
rod (period na op{testveno rea|irawe na ekscesnite povedenija),
za razlika od podocne`nite klasni op{testva organizirani vo oblik
na dr`ava, koga za suzbivaweto na negativnite povedenija bea vovedeni
posebni instrumenti kako {to se pravoto i zasebniot aparat - policija
i sudstvo (period na javno i dr`avno reagirawe na kriminalitetot).
Pritoa, nu`no e da se spomne deka postoi su{tinska razlika
me|u reakcijata vo prvobitnata zaednica ottamu {to taa se zasnova na
nagonot na samoodr`uvaweto, na srodni~ki i religiozni ~ustva, a reakcijata
vo klasnite op{testva poradi za{tita na vladea~kata klasa.
2. Oblicite na reagirawe protiv ekcesnite povedenija vo prvobitnoto
op{testvo se: odmazda, kompozicija i progonstvo od zaednicata.
1 0 Odmazdata se sostoela vo nanesuvawe povreda vrz storitelot
na deloto ili ~lenovite na negovata zaednica (rod, pleme) od stana na
povrednoto lice ili ~lenovite na negovata zaednica. Taa odmazda bila
instinktivna, kolektivna, nezastariva, gruba i nesrazmerna so toa
{to vo podocne`nite periodi se voveduva i izvesna srazmernost (na-
~elo na talionot). Vr{eweto na odmazdata bilo ne samo pravo, tuku i
dol`nost na povredniot, odnosno grupata na koja i pripa|al.
2 0 Kompozicijata (otkupnina ili pomiruvawe) se razvila od
odmazdata kako izmiruvawe na zavedenite strani so pla}awe na izvesen
nadomest, najprvin vo natura, a potoa i vo pari. Su{tinata na kompozicijata
se sostoi vo toa {to storitelot na prestapot ili negovite
soplemenici mu davale srazmeren nadomest na povredeniot ili na
negovite soplemenici. Goleminata na toj nadomest se formiral po pat
na obi~ajnite pravila ili so zaemen dogovor, no ponekoga{ mo`el da
se izdejstvuva i so borba. Sli~no kako kaj odmazdata i kompozicijata
41