Untitled - Papuaerfgoed.org

BESTUUR, POLITIE EN JUSTITIE 183
berust en daaraan slechts is onttrokken de Overheidstaak ten aanzien van een
aantal in de Zelfbestuursregelen 1938 uitdrukkelijk opgesomde onderwerpen,
dan is het duidelijk, dat de macht, welke werd gelegd in handen van de Resident
van Nieuw Guinea als Overheidsorgaan van het neo-zelfbestuur - een rechtspersoon
immers van dezelfde aard als een zelfregerend landschap - zeer aanzienlijk
was.
De inlijving van het binnen de residentie Nieuw Guinea gelegen gebied van het
landschap Tidore bij het rechtstreeks bestuurd gebied verdient enige nadere
toelichting.
Bij geheim Gouvernementsbesluit van 1848 werden de rechten van de Sultan
van Tidore op Nieuw Guinea omschreven als te bevatten de kust van Nieuw
Guinea vanaf Kaap Bonpland op 140 o 47' O.L. aan de noordkust, langs de gehele
kust westwaarts om, tot aan de 141ste lengtegraad aan de zuidkust, met al het
land, daartussen liggende, voor zover het blijken zal Nederlands gebied te zijn 1 .
In 1860 werd in het toen gesloten nieuwe contract met Tidore de bepaling opgenomen,
dat de Nederlands Indische Regering te allen tijde bevoegd zal zijn,
het bestuur over het gehele landschap of over een gedeelte daarvan in eigen hand
te nemen. Intussen was van een eigenlijke bestuursvoering door de Sultan van
Tidore op Nieuw Guinea geen sprake; men voerde jaarlijkse hongi-tochten uit,
oorspronkelijk met de bedoeling cijns te innen van de bevolking, maar in feite
ware rooftochten, zodat de bevolking bij het verschijnen van de vloot van Tidore
het binnenland invluchtte; deze tochten werden in 1861 verboden. In 1901 werd
Zuid Nieuw Guinea van het landschap Tidore afgescheiden en onder rechtstreeks
bestuur geplaatst; de Sultan ontving hiervoor een schadeloosstelling van f 6000
per jaar 2 . Voor de rest van Nieuw Guinea nam men deze maatregel niet, hoofdzakelijk
omdat de voor het rechtstreeks bestuurd gebied geldende wettelijke en
administratieve voorschriften - oorspronkelijk afgestemd op de toestanden op
Java en Sumatra - voor Nieuw Guinea volkomen ongeschikt bleken en men
door het handhaven van de zelf bestuursvorm aan de werking van deze bepalingen
kon ontkomen; iets anders dan een - door Nederlandse bestuursambtenaren gehanteerde
- vorm is het zelfbestuur op Nieuw Guinea echter nooit geweest.
In 1906 constateerde de kapitein H. Colijn, dat „de betrekking tusschen Tidore
en Nieuw Guinea.... er een van bloot theoretischen aard (is)" 3 , en zo is het altijd
gebleven.
Zoals hiervóór reeds werd medegedeeld, werden sinds 1944 de bevoegdheden,
rechten en verplichtingen van het zelfbestuur van Tidore op Nieuw Guinea uitgeoefend
door of namens de Gouverneur Generaal; de inlijving in 1949 was niet
meer dan de uiteindelijke bevestiging van een reeds lang bestaande toestand. Bij
de autochthone bevolking lokte deze maatregel geen enkele reactie uit. Integendeel,
tijdens een enige maanden tevoren door de Sultan van Tidore aan Nieuw
Guinea gebracht bezoek werden allerwegen door de bevolking scherpe protesten
1 19, 2de stuk, blz. 26. 2 26, blz. 12. 3 26, blz. 13.