LOZAN'DAN GÜNÜMÜZE BATI TRAKYA'DA AZINLIK EĞİTİMİ ...

oluşan vakıf yönetimini, okul komisyonlarını ve müdürleri doğrudan doğruya
seçiyordu…Okullar çok eskiydi ve öğretim yöntemleri de yaklaşık yüz yıllıktı.
Gümülcine’de liseye benzer tek bir okul gördüm. Bu lisede öğrenciler,
öğrenim için belirli bir miktar para ödüyorlardı. Yunan Hükümeti sadece
Yunanca öğretmenlerine para veriyordu. Bu okul Yunanistan’da çağdaş
düşünceyle eğitim veren tek Müslüman kurumdu…Yunan orta öğretim
kurumlarına, hiçbir Müslüman çocuğu kayıtlı değildi…” 157
Bu araştırmacının 1933 yılda yaptığı tespitler ile bugün azınlık eğitimi ele alınırken
sıralanan problemler arasında paralellik vardır. Tek farkla ki o da; Cemalovic Yunan orta
öğretim kurumlarına hiçbir Müslüman çocuğun kayıtlı olmamsından yakınırken; bugün bu
okullara doğru var olan hızlı geçişi eleştirenler vardır. Bu konu daha ileride irdeleneceği için
bu yıllarla ilgili olarak diyebiliriz ki, Lozan’dan sonra 1950’li yılların başlarına kadar azınlık
eğitimi bugün tartışılan ve belki de daha da fazla (özellikle Bulgarlar döneminde)sorunlarla
karşı karşıya kalmıştır.
Yukarıda bahsedilen ziyaretin akabinde, 1934 yılı sonlarında Batı Trakya’dan
Türkiye’ye doğru kitlesel göç hareketi başlayınca Türk Hükümeti, olay yerinde önlem alma
ihtiyacı hissetmiştir. Bu doğrultuda, Türkiye’nin Atina Elçiliği üçüncü katibi M. Recep Bey,
Batı Trakya’ya gönderilmiş ve Gümülcine Konsolosu Selim Rauf Bey ile birlikte Batı
Trakya’daki Türklerin oturduğu köyler ziyaret edilerek halka göç etmemeleri için nasihatta
bulunulmuştur. 20 gün kadar devam eden bu görev sonrasında edinilen intibalar M. Recep
imzasıyla 11.12.1934 tarihinde rapor haline getirilerek Atina Elçiliğine sunulmuş, oradan da
Türk Hariciyesi’ne ve Başbakanlığa intikal ettirilmiştir”. 158 Bu raporda yapılan gözlemler
sonucu göçü doğuran faktörler sıralanmıştır. Yine bizi ilgilendiren iki madde vardır:
• “ Köylerde okul ve öğretmen yetersizliği nedeniyle çocuklarını eğitememeleri
ve eğitim-öğretim masraflarının Türk azınlık üzerinde yarattığı külfet.
• Okullarda Arap harfli Türkçe ile mi yoksa Latin harfli Türkçe ile mi eğitimöğretim
yapılması noktasında halk arasında çıkan itilaf”. 159
157 S. A. Cemaloviç, “Les Musulmans en Grece” , L.’Europe de I’Est du Sud-Est, 1933, Paris, III/3-4, , ss. 207-
208’den aktaran, Popovic, a.g.e, s.336
158 Öksüz, Batı Trakya…, ss. 74 - 75
159 a.g.e., s. 76
66