Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
opske povelje o regionalnim jezicima i<br />
jezicima manjina, usvojenog mjeseca<br />
decembra 2005. godine, bosanski jezik<br />
je priznat kao jedan od deset manjinskih<br />
jezika u republici Srbiji. U članu 8.<br />
ratifikovane Evropske povelje o regionalnim<br />
ili manjinskim jezicima navodi<br />
se:<br />
„ 1. U pogledu obrazovanja članice<br />
preuzimaju obavezu da na teritoriji na<br />
kojoj su ovi jezici u upotrebi, u skladu sa<br />
situacijom svakog od ovih jezika, i bez<br />
štete po ometanje učenja službenog jezika<br />
te države:<br />
a) omoguće predškolsko obrazovanje<br />
na odgovarajućem regionalnom ili jeziku<br />
manjine;<br />
b) I da omoguće osnovno obrazovanje<br />
na odgovarajućem regionalnom ili jeziku<br />
manjine; ili,<br />
II da osiguraju značajan dio osnovnog<br />
obrazovanja na odgovarajućem regionalnom<br />
ili jeziku manjine; ili,<br />
III da osiguraju, u okviru osnovnog<br />
obrazovanja, da učenje odgovarajućeg<br />
regionalnog ili jezika manjina postane<br />
integralni dio nastavnog plana; ili,<br />
IV da primjene jednu od mjera navedenih<br />
od „I“ do „III“ makar na one polaznike<br />
čije porodice tako nešto<br />
<strong>za</strong>htjevaju, a čiji broj smatra dovoljnim;<br />
c) I da omoguće srednje obrazovanje<br />
na odgovarajućem regionalnom ili jeziku<br />
manjine; ili,<br />
II da omoguće značajan dio srednjeg<br />
obrazovanja na odgovarajućim regionalnim<br />
ili jezicima manjina; ili,<br />
III da osiguraju, u okviru srednjeg<br />
obrazovanja, uslove <strong>za</strong> učenje odgovarajućih<br />
regionalnih ili jezika manjina u<br />
okviru nastavnog plana; ili,<br />
IV da primjene jednu od navedenih<br />
mjera od „I“ do „III“ makar na one đake<br />
koji tako žele ili ako je to primjenjivo, čije<br />
porodice tako žele i čiji broj se smatra<br />
dovoljnim;<br />
d) da omoguće tehničko i stručno<br />
obrazovanje na odgovarajućem regionalnom<br />
ili jeziku manjine...;<br />
e) da omoguće univerzitetsko ili<br />
drugo više obrazovanje na odgovarajućim<br />
regionalnim ili jezicima manjina...“<br />
Dokumenta OESC-a kao što su<br />
Haške preporuke iz 1996.godne, obrazovanju<br />
manjina posvjećuju posebnu<br />
pažnju, pa navode sljedeće:<br />
„...11. Idealno sredstvo komuniciranja<br />
u vrtićima i na predškolskom nivou<br />
morao bi da bude maternji jezik djeteta...<br />
112 Januar - Decembar 2009.<br />
12. Najbolje bi bilo da se u osnovnoj<br />
školi nastavni program izvodi na jeziku<br />
manjine. Jezik manjine bi morao da<br />
bude redovni nastavni predmet....<br />
<strong>13</strong>. U srednoj školi znatan dio nastavnog<br />
programa trebalo bi da se<br />
predaje na jeziku manjine. Jezik manjine<br />
bi trebalo da bude redovan nastavni<br />
predmet...<br />
14. Održavanje osnovnog i srednjeg<br />
obrazovanja na jeziku manjine u velikoj<br />
mjeri <strong>za</strong>visi od broja nastavnika<br />
koji su obrazovani u raznim disciplinama<br />
na maternjem jeziku. Stoga, države<br />
bi trebalo, polazeći od obaveze da<br />
osiguraju jednake mogućnosti obrazovanja<br />
na jeziku manjine, da obezbijede<br />
odgovarajuće ustanove <strong>za</strong> potrebnu<br />
obuku nastavnika i da olakšaju pristup<br />
takvoj obuci...<br />
19. državne vlasti u domenu obrazovanja<br />
morale bi osigurati da obavezni<br />
opšti nastavni program uključi nastavu<br />
iz predmeta njihove (manjinske) historije,<br />
kulture i tradicije...<br />
20. sadržaj nastavnog programa koji<br />
se odnosi na manjine, treba izraditi uz<br />
aktivno učešće tijela koja predstavljaju<br />
dotične manjine...<br />
21. Države bi trebalo da olakšaju osnivanje<br />
centara <strong>za</strong> pripremu i ocjenu programa<br />
obrazovanja na jeziku manjine.<br />
Ti centri bi morali da budu pove<strong>za</strong>ni sa<br />
postojećim ustanovama, kako bi na odgovarajući<br />
način mogli da olakšaju<br />
ostvarivanje ciljeva <strong>za</strong>crtanih u nastavnom<br />
programu“.<br />
Preporuke iz Osla o jezičkim pravima<br />
nacionalnih manjina (iz 1998. godine)<br />
i Preporuke iz Lunda o<br />
djelotvornom učešću nacionalnih manjina<br />
u javnom životu (iz 1999. godine),<br />
tretiraju službenu upotrebu jezika nacionalnih<br />
manjina.<br />
Zakon o lokalnoj samouptavi („Sl.<br />
glasnik RS“, br.129/07) navodi u članu<br />
20. tačka 32. da opština [lokalna samouprava]<br />
„stara se o ostvarivanju, <strong>za</strong>štiti<br />
i unaprjeđenju ljudskih prava i<br />
individualnih i kolektivnih prava pripadniika<br />
nacionalnih manjina i etničkih<br />
grupa“; te da „utvrđuje jezike i<br />
pisma nacionalnih manjina koji su u<br />
službenoj upotrebi na teritoriji opštine“<br />
(tačka 33. iz tog člana).<br />
Zakon o <strong>za</strong>štiti prava i sloboda nacionalnih<br />
manjina („Sl. list SRJ“,<br />
br.11/2002) u članu <strong>13</strong>. navodi:<br />
„Pripadnici nacionalnih manjina<br />
imaju pravo na vaspitanje i obrazovanje<br />
na svom jeziku u institucijama predškolskog,<br />
osnovnog i srednjeg vaspitanja<br />
i obrazovanja. Ukoliko... ne postoji<br />
obrazovanje na jeziku nacionalne manjine<br />
u okviru sistema javnog obrazovanja<br />
<strong>za</strong> pripadnike nacionalne manjine iz<br />
stava 1. ovog člana, država je dužna<br />
stvoriti uslove <strong>za</strong> organizovanje obrazovanja<br />
na jeziku nacionalne manjine, a do<br />
tog vremena obezbijediti dvojezičnu nastavu<br />
ili izučavanje jezika nacionalne<br />
manjine sa elementima nacionalne historije<br />
i kulture...<br />
Program nastave <strong>za</strong> potrebe obrazovanja<br />
iz stava . ovog člana u djelu koji se<br />
odnosi na nacionalni sadržaj, u značajnoj<br />
mjeri će sadržati teme koje se odnose<br />
na historiju, umjetnost i kulturu nacionalne<br />
manjine.<br />
U izradi nastavnog plana <strong>za</strong> potrebe<br />
nastave predmeta koji izražavaju posebnost<br />
nacionalnih ma njina na jeziku nacionalnih<br />
manjina, dvojezične nastave i<br />
učenja jezika nacionalnih manjina sa<br />
elementima nacionalne kulture iz stava<br />
1 ovog člana, obavezno učestvuju nacionalni<br />
savjeti nacionalne manjine.<br />
Plan i program rada u obrazovnim<br />
ustanovama i školama sa nastavom na<br />
srpskom jeziku sa ciljem pospješivanja<br />
tolerancije prema nacionalnim manjinama,<br />
treba da sadrži gradivo koje sadrži<br />
saznanja o historiji, kulturi i<br />
položaju nacionalnih manjina te druge<br />
sadržaje koji pospješuju međusobnu toleranciju<br />
i suživot. Na teritorijama gdje<br />
je jezik nacionalne manjine u službenoj<br />
upotrebi plan i program u obrazovnim<br />
ustanovama i školama sa srpskim nastavnim<br />
jezikom treba da sadrže mogućnost<br />
učenja jezika nacionalne<br />
manjine“.<br />
U članu 14. ovog Zakona stoji: „<strong>za</strong><br />
potrebe obrazovanja na jeziku nacionalnih<br />
manjina iz člana <strong>13</strong>. stav 1 u okviru<br />
višeg i visokog obrazovanja obezbjediće<br />
se katedre i fakulteti gdje će se na jezicima<br />
nacionalnih manjina, ili dvojezično,<br />
obrazovati vaspitači, učitelji i<br />
nastavnici jezika nacionalnih manjina...<br />
država će pomagati stručno osposobljavanje<br />
<strong>za</strong> potrebe obrazovanja iz stava 1<br />
ovog člana...“<br />
Zakon o nacionalnim savjetima nacionalnih<br />
manjina („Sl. glasnik RS“,<br />
br.72/09) u članu <strong>13</strong>. kaže:<br />
„Nacionalni sajvet:<br />
1) predlaže Nacionalnom prosvjetnom<br />
savjetu opšte osnove predškolskog<br />
programa, nastavne planove i pro-
Change language