Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
takođe, ustanovljava na osnovu značenja<br />
tog pojma. Nauka se, u islamskoj<br />
kulturi, manifestuje u raznim<br />
longitudinalnim sferama i stepenima,<br />
dok se na samom vrhu ogromnog<br />
zdanja islamske nauke razo -<br />
tkriva božje znanje. Božje znanje je<br />
apsolutno i neograničeno znanje iz<br />
kojeg proishodi kreacija cjelokupnog<br />
univerzuma. To znanje potpada pod<br />
kategoriju prisutnih i neposrednih<br />
znanja, to jest višnjih intuitivnih znanja<br />
od kojih i čovjek može da se okoristi.<br />
Ispod toga se nalazi pojmovno<br />
racionalno znanje u svojstvu pomućenog<br />
intuitivnog sagledavanja, iz<br />
daleka, univer<strong>za</strong>lnih i vječnih realnosti<br />
koje znalac isključivo opisuje, iako<br />
ih neposredno niti vidi niti <strong>za</strong>hvata.<br />
Na kraju, dolazi do izražaja pojmovno<br />
osjetno znanje koje se dobija posredstvom<br />
osjetnog iskustva u ovom<br />
materijalnom stadijumu. Ukoliko se<br />
odvoji i otcijepi od svojih metafizičkih<br />
i božjih principa, pojmovna<br />
nauka, iz bilo koje od pomenute<br />
dvije kategorije, ostaje uznemirena i<br />
otuđena nauka čija <strong>za</strong>pečaćena sudbina<br />
biva sofistika. Srazmjerno ug -<br />
ledu svake kategorije gornjih nauka,<br />
i sami naučnik koji posjeduje to znanje<br />
dobija ugled i čast.<br />
Prema jednom predanju, „ljudi je<br />
troje: učenjak gospodnji, onaj podučeni<br />
na stazi spasa i mušice koje se<br />
iskupljaju oko strvine, to jest oni neotesani,<br />
sljedbenici svakog ko vikne;<br />
oni se ne obasjaše svjetlošću znanja i<br />
ne prikloniše osloncu povjerljivom“. 4<br />
Učenjaci gospodnji su profeti i<br />
sveegzistencijalni staratelji koji su<br />
počastvovani znanjem božjim. Oni<br />
podučeni na stazi spasa su vjernici<br />
koji, uz pomoć racionalnog znanja<br />
veruju u skrovito, dok su članovi<br />
treće grupe lišeni i onog prvog i racionalnog<br />
znanja, te otcijepljeni od<br />
oba znanja, tonu unutar osjetnih<br />
nauka. Oni <strong>za</strong>trpavaju istinu (kufr). 5<br />
Termin nauka je u srednjem vijeku,<br />
onda kada se kultura Zapada<br />
usljed uticaja hrišćanstva prepoznavala<br />
kao revelacijska kultura, imao<br />
isto ono značenje koje gore objasnismo,<br />
te je biser hrišćanskog nauka<br />
podržavao metafizičke kontemplacije<br />
višnjih principa egzistencije. Međutim,<br />
nakon rene sanse, u vrijeme<br />
kada je netrpeljivost između razuma<br />
62 Januar - Decembar 2009.<br />
i religije riješena tako što razum stiče<br />
prevlast i što religija i intuicija ostaju<br />
<strong>za</strong>puštene, nauka je takođe pokidala<br />
svoju drevnu vezu sa religijom. Sekularna<br />
kultura je utemeljila novi<br />
pojam nauke na osnovu svojih posebnih<br />
spoznajnih principa. Naravno,<br />
iako je ustanovljeni pojam<br />
sekularne nauke definisan i utvrđen<br />
u XIX vijeku, ipak taj pojam je imao<br />
povoljnu podlogu <strong>za</strong> pojavljivanje<br />
još od vremena Ogista Konta. Kako<br />
su naučni sudovi predstavljeni kao<br />
proverljivi empirijski sudovi nad kojima<br />
se provodi princip verifikacije,<br />
cjelokupan korpus religijskih sudova<br />
postavljen je u isti red sa filozofskim<br />
i ideološkim sudovima koji nipošto<br />
nisu privlačili pažnju jednog naučnika.<br />
No, ubrzo je postalo jasno da<br />
iskustvena potvrda jednog suda, čak<br />
u hiljadu slučajeva, ne može da <strong>za</strong>jemči<br />
to da će isti sud, u određenim<br />
novim uslovima, dati željeni rezultat.<br />
Otuda, princip verifikacije <strong>za</strong>mijenjen<br />
je principom falsifikacije, koji<br />
znači da je jedan sud naučan tek u<br />
slučaju da bude moguće, ako je on<br />
neispravan, opovrgnuti ga. Kasnije,<br />
pokazuje se da je i opovrgavanje jednog<br />
suda nedokučivo, baš kao što je<br />
put do izvjesne potvrde istog suda<br />
bio <strong>za</strong>krčen. Jer, mi nikada nemamo<br />
čisto empirijsko iskustvo, bez dodatnih<br />
pomoćnih aktivnosti našeg razuma,<br />
kojim bismo izvjesno<br />
opovrgnuli dređeni sud. Zato se izvjesnost<br />
seli iz obe strane afirmacije<br />
i negacije naučnog suda, te se naj<strong>za</strong>d<br />
nameće princip konfirmacije. Princip<br />
konfirmacije označava da provjera<br />
može da bude korisna kao podrška<br />
naučnim aktivnostima naših misli,<br />
jer, naučni sudovi i nemaju kognitivnu<br />
vrijednost niti izvjesnost, već<br />
se isključivo <strong>za</strong>dovoljavaju psihičkim<br />
potvrdama i imaju instrumentalnu<br />
prirodu, što znači da je nauka<br />
pribor <strong>za</strong> vladanje materijom.<br />
Na tragu ovih preokreta oglasio<br />
se i Niče svojim stavom o tome da je<br />
moć merilo čovjekovog znanja. Drugim<br />
<strong>riječ</strong>ima, realnost se, po njemu,<br />
okreće oko osovine čovjeka, a ne vrti<br />
se čovek oko ose realnosti. Zapravo,<br />
Niče je bolje nego bilo koji drugi filozof<br />
obznanio skriveni skeptici<strong>za</strong>m<br />
usred nauke koja je izgubila metafiziku<br />
ili je opovrgava. Prof. Parsanija<br />
se u knjizi „Bitak i pad“ na krizu moderne<br />
nauke osvrće sljedećim objašnjenjima:<br />
novi čovjekov kumir biva<br />
upravo njegova duša koja je tu, kod<br />
samog njega... Čovjekova duša je,<br />
uvijek, <strong>za</strong>jedno sa njim, te je čovjek,<br />
odmah tu gdje jeste, u svom domu.<br />
On je vlasnik doma i s one strane<br />
njega ničeg nema, te, otuda, niti se<br />
kakva sta<strong>za</strong> pojavljuje pred njim, i<br />
niti on oseća potrebu <strong>za</strong> šari’atom i ritualnim<br />
proputovanjem... Zapravo,<br />
niti kakve realnosti ima povrh njega<br />
i niti je neko znanje izvan granica<br />
njegova htjenja i volje. Znanje i<br />
nauka ilustruju njegovu moć i instrument<br />
su u rukama njegove slobode i<br />
do minacije. Na takvoj podlozi, tehnologija<br />
postaje sva nauka i sve znanje.<br />
Moderni gospodar ne samo da<br />
na vjero<strong>za</strong>konsku stazu /šari’at<br />
/gleda iz ugla tehnologije, nego se<br />
čak može ustanoviti da njegova vjero<strong>za</strong>konska<br />
sta<strong>za</strong> – jeste tehnologija,<br />
a posao tehnike nije da spozna cilj i<br />
ra<strong>za</strong>stre put ka njemu, nego vladanje<br />
životnom sredinom na svaki način<br />
koji čovjek <strong>za</strong>želi.<br />
Tehnologija šuti kada dođe red<br />
na čovjekovo htijenje. Naime, želje i<br />
život ovozemaljskog čovjeka su gospodar<br />
koji ne podlazi pod okvire<br />
nauke. Ustvari, kažimo da nauka<br />
ostvaruje početak svog kretanja<br />
upravo onda kada se preda pred takvim<br />
željama. 6<br />
RAZVRSTAVANJE SAVRE-<br />
MENIH ORIJENTACIJA MUSLI-<br />
MANA NA TEMELJU RAZNIH<br />
SPOZNAJNIH<br />
STADIJUMA<br />
U svjetlu prošlih objašnjenja se<br />
može istaći da je učvršćivanje temelja<br />
identiteta muslimanskih <strong>za</strong>jednica,<br />
bez podrobnije analize spoznajnih<br />
principa revelacijsko-teomonističkog<br />
stadijuma islama, beskoristan i u teorijskom<br />
pogledu neodrživ poduhvat.<br />
U redovima muslimana moći će da<br />
ostanu tra jni pokreti i orijentacije koji<br />
su pro ishodili iz transcendentnog<br />
spo znajnog ambijenta dominantnog<br />
nad cjelokupnom religijskom i duhovnom<br />
tradicijom Islama. U protivnom,<br />
skrupulozni teoretičari neće<br />
lako moći da potvrde društvene vri-
Change language