Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
takođe, ustanovljava na osnovu značenja<br />
tog pojma. Nauka se, u islamskoj<br />
kulturi, manifestuje u raznim<br />
longitudinalnim sferama i stepenima,<br />
dok se na samom vrhu ogromnog<br />
zdanja islamske nauke razo -<br />
tkriva božje znanje. Božje znanje je<br />
apsolutno i neograničeno znanje iz<br />
kojeg proishodi kreacija cjelokupnog<br />
univerzuma. To znanje potpada pod<br />
kategoriju prisutnih i neposrednih<br />
znanja, to jest višnjih intuitivnih znanja<br />
od kojih i čovjek može da se okoristi.<br />
Ispod toga se nalazi pojmovno<br />
racionalno znanje u svojstvu pomućenog<br />
intuitivnog sagledavanja, iz<br />
daleka, univer<strong>za</strong>lnih i vječnih realnosti<br />
koje znalac isključivo opisuje, iako<br />
ih neposredno niti vidi niti <strong>za</strong>hvata.<br />
Na kraju, dolazi do izražaja pojmovno<br />
osjetno znanje koje se dobija posredstvom<br />
osjetnog iskustva u ovom<br />
materijalnom stadijumu. Ukoliko se<br />
odvoji i otcijepi od svojih metafizičkih<br />
i božjih principa, pojmovna<br />
nauka, iz bilo koje od pomenute<br />
dvije kategorije, ostaje uznemirena i<br />
otuđena nauka čija <strong>za</strong>pečaćena sudbina<br />
biva sofistika. Srazmjerno ug -<br />
ledu svake kategorije gornjih nauka,<br />
i sami naučnik koji posjeduje to znanje<br />
dobija ugled i čast.<br />
Prema jednom predanju, „ljudi je<br />
troje: učenjak gospodnji, onaj podučeni<br />
na stazi spasa i mušice koje se<br />
iskupljaju oko strvine, to jest oni neotesani,<br />
sljedbenici svakog ko vikne;<br />
oni se ne obasjaše svjetlošću znanja i<br />
ne prikloniše osloncu povjerljivom“. 4<br />
Učenjaci gospodnji su profeti i<br />
sveegzistencijalni staratelji koji su<br />
počastvovani znanjem božjim. Oni<br />
podučeni na stazi spasa su vjernici<br />
koji, uz pomoć racionalnog znanja<br />
veruju u skrovito, dok su članovi<br />
treće grupe lišeni i onog prvog i racionalnog<br />
znanja, te otcijepljeni od<br />
oba znanja, tonu unutar osjetnih<br />
nauka. Oni <strong>za</strong>trpavaju istinu (kufr). 5<br />
Termin nauka je u srednjem vijeku,<br />
onda kada se kultura Zapada<br />
usljed uticaja hrišćanstva prepoznavala<br />
kao revelacijska kultura, imao<br />
isto ono značenje koje gore objasnismo,<br />
te je biser hrišćanskog nauka<br />
podržavao metafizičke kontemplacije<br />
višnjih principa egzistencije. Međutim,<br />
nakon rene sanse, u vrijeme<br />
kada je netrpeljivost između razuma<br />
62 Januar - Decembar 2009.<br />
i religije riješena tako što razum stiče<br />
prevlast i što religija i intuicija ostaju<br />
<strong>za</strong>puštene, nauka je takođe pokidala<br />
svoju drevnu vezu sa religijom. Sekularna<br />
kultura je utemeljila novi<br />
pojam nauke na osnovu svojih posebnih<br />
spoznajnih principa. Naravno,<br />
iako je ustanovljeni pojam<br />
sekularne nauke definisan i utvrđen<br />
u XIX vijeku, ipak taj pojam je imao<br />
povoljnu podlogu <strong>za</strong> pojavljivanje<br />
još od vremena Ogista Konta. Kako<br />
su naučni sudovi predstavljeni kao<br />
proverljivi empirijski sudovi nad kojima<br />
se provodi princip verifikacije,<br />
cjelokupan korpus religijskih sudova<br />
postavljen je u isti red sa filozofskim<br />
i ideološkim sudovima koji nipošto<br />
nisu privlačili pažnju jednog naučnika.<br />
No, ubrzo je postalo jasno da<br />
iskustvena potvrda jednog suda, čak<br />
u hiljadu slučajeva, ne može da <strong>za</strong>jemči<br />
to da će isti sud, u određenim<br />
novim uslovima, dati željeni rezultat.<br />
Otuda, princip verifikacije <strong>za</strong>mijenjen<br />
je principom falsifikacije, koji<br />
znači da je jedan sud naučan tek u<br />
slučaju da bude moguće, ako je on<br />
neispravan, opovrgnuti ga. Kasnije,<br />
pokazuje se da je i opovrgavanje jednog<br />
suda nedokučivo, baš kao što je<br />
put do izvjesne potvrde istog suda<br />
bio <strong>za</strong>krčen. Jer, mi nikada nemamo<br />
čisto empirijsko iskustvo, bez dodatnih<br />
pomoćnih aktivnosti našeg razuma,<br />
kojim bismo izvjesno<br />
opovrgnuli dređeni sud. Zato se izvjesnost<br />
seli iz obe strane afirmacije<br />
i negacije naučnog suda, te se naj<strong>za</strong>d<br />
nameće princip konfirmacije. Princip<br />
konfirmacije označava da provjera<br />
može da bude korisna kao podrška<br />
naučnim aktivnostima naših misli,<br />
jer, naučni sudovi i nemaju kognitivnu<br />
vrijednost niti izvjesnost, već<br />
se isključivo <strong>za</strong>dovoljavaju psihičkim<br />
potvrdama i imaju instrumentalnu<br />
prirodu, što znači da je nauka<br />
pribor <strong>za</strong> vladanje materijom.<br />
Na tragu ovih preokreta oglasio<br />
se i Niče svojim stavom o tome da je<br />
moć merilo čovjekovog znanja. Drugim<br />
<strong>riječ</strong>ima, realnost se, po njemu,<br />
okreće oko osovine čovjeka, a ne vrti<br />
se čovek oko ose realnosti. Zapravo,<br />
Niče je bolje nego bilo koji drugi filozof<br />
obznanio skriveni skeptici<strong>za</strong>m<br />
usred nauke koja je izgubila metafiziku<br />
ili je opovrgava. Prof. Parsanija<br />
se u knjizi „Bitak i pad“ na krizu moderne<br />
nauke osvrće sljedećim objašnjenjima:<br />
novi čovjekov kumir biva<br />
upravo njegova duša koja je tu, kod<br />
samog njega... Čovjekova duša je,<br />
uvijek, <strong>za</strong>jedno sa njim, te je čovjek,<br />
odmah tu gdje jeste, u svom domu.<br />
On je vlasnik doma i s one strane<br />
njega ničeg nema, te, otuda, niti se<br />
kakva sta<strong>za</strong> pojavljuje pred njim, i<br />
niti on oseća potrebu <strong>za</strong> šari’atom i ritualnim<br />
proputovanjem... Zapravo,<br />
niti kakve realnosti ima povrh njega<br />
i niti je neko znanje izvan granica<br />
njegova htjenja i volje. Znanje i<br />
nauka ilustruju njegovu moć i instrument<br />
su u rukama njegove slobode i<br />
do minacije. Na takvoj podlozi, tehnologija<br />
postaje sva nauka i sve znanje.<br />
Moderni gospodar ne samo da<br />
na vjero<strong>za</strong>konsku stazu /šari’at<br />
/gleda iz ugla tehnologije, nego se<br />
čak može ustanoviti da njegova vjero<strong>za</strong>konska<br />
sta<strong>za</strong> – jeste tehnologija,<br />
a posao tehnike nije da spozna cilj i<br />
ra<strong>za</strong>stre put ka njemu, nego vladanje<br />
životnom sredinom na svaki način<br />
koji čovjek <strong>za</strong>želi.<br />
Tehnologija šuti kada dođe red<br />
na čovjekovo htijenje. Naime, želje i<br />
život ovozemaljskog čovjeka su gospodar<br />
koji ne podlazi pod okvire<br />
nauke. Ustvari, kažimo da nauka<br />
ostvaruje početak svog kretanja<br />
upravo onda kada se preda pred takvim<br />
željama. 6<br />
RAZVRSTAVANJE SAVRE-<br />
MENIH ORIJENTACIJA MUSLI-<br />
MANA NA TEMELJU RAZNIH<br />
SPOZNAJNIH<br />
STADIJUMA<br />
U svjetlu prošlih objašnjenja se<br />
može istaći da je učvršćivanje temelja<br />
identiteta muslimanskih <strong>za</strong>jednica,<br />
bez podrobnije analize spoznajnih<br />
principa revelacijsko-teomonističkog<br />
stadijuma islama, beskoristan i u teorijskom<br />
pogledu neodrživ poduhvat.<br />
U redovima muslimana moći će da<br />
ostanu tra jni pokreti i orijentacije koji<br />
su pro ishodili iz transcendentnog<br />
spo znajnog ambijenta dominantnog<br />
nad cjelokupnom religijskom i duhovnom<br />
tradicijom Islama. U protivnom,<br />
skrupulozni teoretičari neće<br />
lako moći da potvrde društvene vri-
Change language