Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ove pobjede imale su sljedeće<br />
vojno-političko ishodište: dolina<br />
Lima u gornjem toku, nizvodno od<br />
Prijepolja, otvorena je <strong>za</strong> srpsku<br />
vojsku, desno pribrežje Lima do<br />
utoka u Drinu etnički je očišćeno<br />
od Bošnjaka, i potpuno je prekinuta<br />
svaka ve<strong>za</strong> Hrecegovine sa<br />
Albanijom, dok je čitav prostor između<br />
Smederevskog sandžaka i<br />
Crne Gore bio slobodan. Zauzimanje<br />
Bijelog Polja (Akova) uslijedilo<br />
je neposredno poslije pora<strong>za</strong> Nauman-pašine<br />
vojske, što je izmejnilo<br />
i političke odnose, odnosno Srbi iz<br />
predjela Korita i Bihora (župa) otka<strong>za</strong>li<br />
su poslušnost osmanskim<br />
vlastima. Bihorski knez Sava, odnosno<br />
Jovan Savić, prišao je Karađorđu<br />
s nekolko stoltina svojih<br />
boraca i svojom oslobođenom teritorijom<br />
Srbiji. 5 Poslije pobjede na<br />
Suhodolu izgledalo je da će srpska<br />
akcija u Sandžaku postići svoj glavni<br />
cilj, utvrđivanjem Srba u Sandžaku<br />
i ostvarivanjem neposredne<br />
veze sa Crnom Gorom. U cilju oživotvorenja<br />
te veze Karađorđe je<br />
uputio sa Suvodola vojvodu starovlaškog<br />
Hadži-Prodana sa odredom<br />
od 700 vojnika prema<br />
Vaso jveićima, a on se vratio u Sjenicu<br />
sa glavnom vojskom. Preostalo<br />
mu je još da osvoji Novi Pa<strong>za</strong>r<br />
pa da ustanici budu potpuni gospodari<br />
Sandžaka. A kad bi to uspjeli,<br />
veze između Bosne i ostalih<br />
osmanskih oblasti bile bi prekunute.<br />
Šta je Karađoređe mislio da<br />
radi poslije osvojenja Novoga Pa<strong>za</strong>ra,<br />
pitanje je koje se ovdje samo<br />
postavlja, a odgovor nam daje sam<br />
Karađorđe u pismu koje je pisao crnogorskom<br />
vladici iz Sjenice 30.<br />
maja po starom kalendaru. Karađorđe<br />
najprije izlaže svoje dotadašnje<br />
pobjede i osvajanja i javlja o<br />
svojoj namjeri da dođe do Tare, a<br />
vladiku moli da i on dođe u tom<br />
pravcu da se sastanu i „sjedine’’.<br />
Crnogorski vladika Petar i je<br />
učinio ogromnu uslugu srpskim<br />
170 Januar - Decembar 2009.<br />
ustanicima na taj način što je u cilju<br />
<strong>za</strong>ustvljanja prodora u pravcu Sandžaka<br />
nikšićkih i skadarskih vojnih<br />
snaga izvršio opsadu Nikšića.<br />
U međuvremenu, Antonije Pljakić<br />
je s jakim odredom ustanika,<br />
motri na Novi Pa<strong>za</strong>r, čekajući na<br />
dola<strong>za</strong>k Karađorđa, pa da kombinovanim<br />
snagama napadnu na<br />
grad. Milan Obrenović goneći razbijene<br />
odrede Skopljakove vojske,<br />
<strong>za</strong>uzeo je Novu Varoš i Prijepolje i<br />
očistio od bošnjačkog življa cijeli<br />
kraj sve do Drine. Antonije Simeunović<br />
(Čolak-Anta) i Raka Levajac<br />
sa dvadesetak ustanika poslani su<br />
kao prethodnica pred Hadži-Prodanovim<br />
odredom da podignu<br />
Moračane i Rovčane, sastali su se<br />
sa vladičinim sinovcem Stankom<br />
Petrovićem, i <strong>za</strong>jedno napisli<br />
pismo iz „graničnog šanca na Lopatama<br />
u Lijevoj Rijeki, vladici<br />
Petru I’’. Skoro istovremeno je 350<br />
Vasojevića pošlo u pomoć Karađorđu<br />
koji im je darivao bajrake.<br />
Za ekspediciju koju je predvodio<br />
Hadži-Prodan u Vasojeviće,<br />
malo se čega može reći. Prema tradiciji,<br />
koja se i sada održava u tim<br />
krajevima (srez beransko-andrijevački)<br />
o ovom pohodu, Hadži-Prodan<br />
je stigao sa svojim odredom<br />
čak do Plava. Postoji čak i danas<br />
jedno mjesto u tom kraju koje se<br />
zove „Hadži-Prodanov meteris’’.<br />
Sa sigurnošću se može reći samo to<br />
da su se Vasojevići i Drobnjaci,<br />
odazvali ratnim pozivima ustaničkim<br />
i stupili u njihove borbene redove,<br />
iako u malom broju, dok su<br />
druga brdska plemena <strong>za</strong>uzela<br />
više rezervisan stav. 6<br />
Neaktivan odnos vladike Petra<br />
je imao svoje historisjko objašnjenje.<br />
Vladika ne da nije htio, nego nije<br />
mogao pomoći ustanike. Granični<br />
sukobi s Francuzima ometali su ga<br />
u tome. Kasnije, u avgustu, on je izišao<br />
s nešto vojske na Planinicu<br />
prema Nikšiću, ali je <strong>za</strong> ono što ga<br />
je Karađorđe zvao bilo kasno.<br />
5. Vladimir Stojančević, Prvi srpski ustanak, Beograd 1994, str. .82<br />
6. Tihomir D. Đorđević, n-d-, str. 24<br />
7. K.N.Kostić, Naši novi gradovi na jugu, Beograd 1922, str. 64-65, 67, 71-72<br />
Po povratku sa Suhodola, Karađorđe<br />
se neko vrijeme <strong>za</strong>držao u<br />
Sjenici, odmarajući vojsku. Odatle<br />
je sa cijelim svojim odredom krenuo<br />
na Novi Pa<strong>za</strong>r. Posjete putopisaca<br />
Novom Pa<strong>za</strong>ru neposredno<br />
prije i poslije ustaničkog napada na<br />
ovaj grad nam nude sljedeće podatke<br />
o njemu. Francuski baron<br />
Božur smatrao je da početkom XIX<br />
stoljeća Novi Pa<strong>za</strong>r ima<br />
10.000/12.000 žitelja i nazvao ga je<br />
trgom na kojem se razmejnjuju<br />
proizvodi Srbije, Bosne, Albanije,<br />
Makedonije i Rumelije. U tvrđavi<br />
na brdu sedio je paša koji je upravljao<br />
cijelim Sandžakom, tj. pedjelima<br />
između Bosne, Alabanije,<br />
Srbije i Makedonije. Anri Pukvilj je<br />
računao da Novi Pa<strong>za</strong>r ima 12.000<br />
stanovnika. Francuz Amadej Šome<br />
smatrao je (1807/1808.) da Novi<br />
Pa<strong>za</strong>r predstavlja drugu po veličini<br />
varoš Bosanskog pašaluka, i da<br />
ima <strong>16</strong>.000 žitelja. Uoči ustanka<br />
Novi Pa<strong>za</strong>r je bio značajan šeher<br />
gdje su se sakupljali trgovci i roba<br />
ne samo iz okolinih zemalja, već i<br />
iz Njemačke. Njegov čuveni mitrovdanski<br />
vašar trajao je 30 dana.<br />
Baron Gamero, početkom XIX st.,<br />
<strong>za</strong>bilježio je da je to varoš koju su<br />
dvije godine ranije spalili Srbijanci<br />
i koja je poslije stradanja imala<br />
9.000 stanovnika. 7<br />
Karađorđe je stigao u Novi<br />
Pa<strong>za</strong>r <strong>16</strong>. juna, ostavljajući malu<br />
posadu u Sjenici. Već krajem<br />
maja su pred Novim Pa<strong>za</strong>rom stigle<br />
čete Dimitrija Kujundžije. U<br />
prethodnim kontaktima sa Antonijem<br />
Pljakićem Karađorđe mu je<br />
naređivao da se primakne Novom<br />
Pa<strong>za</strong>ru i da uputi 800 vojnika koje<br />
će <strong>za</strong>uzeti bogaze na planini Rogozni,<br />
gdje će se ukopati u šančeve<br />
i blokirati put prema Kosovu<br />
i Rumeliji. Pljakić nije uspio da<br />
uspostavi kontrolu nad Rogoznom<br />
jer su osmanske snage to već<br />
učinile prije njega. U Pljakićevoj<br />
vojsci su se nalazili ustanici iz ka-
Change language