Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
protiv prava i dokazuje da nikako<br />
ne smije biti tako.<br />
14. O hrani ili ovčijem mesu i siru,<br />
koje pataren kao nešto prokleto ne<br />
preporučuje, a katolik preporučuje.<br />
15. O pohvali znaku Križa, što pataren<br />
bogohulno pogrđuje”. 77<br />
U jednom domaćem (bosanskom)<br />
historijskom vrelu, u glo sama<br />
Srećkovićevog bosanskog eva nđelja<br />
nepoznati glosator tumači neke od<br />
Isusovih prispodobi iz Markova, Lukina<br />
i Ivanova evanđelja. 78 Dopisane<br />
rubne bilješke ukazuju na heterodoksiju<br />
u kojima istraživači bosanske<br />
hereze iščitavaju dualistički svjetonazor<br />
bosanskih bogomila. 79 Istraživači<br />
posebno ukazuju da u bilje -<br />
škama broj 5, 8 i 9 govori se o <strong>za</strong>robljenim<br />
dušama koje su <strong>za</strong>vedeni anđeli<br />
od Sotone, <strong>za</strong>tim o "anđelima<br />
neprijaznim" koji su protivni "Tri<br />
hljeba jesu Otac i Sin i Duh Sveti: a<br />
prijatelj koji hoće tvoju dušu prodati<br />
anđelima milosrdnima". 80<br />
Pred politički slom srednjovje -<br />
kovne bosanske države papa Pio II.<br />
Piccolomini (1458-1464) u :Commentarii<br />
rerum memorabilium, 81 o bosanskim<br />
bogomilima piše: "U Bosni ima<br />
veoma mnogo krivovjeraca koje<br />
zovu Manihejcima, veoma <strong>za</strong>o rod<br />
ljudi koji uči da su dva počela stvari<br />
jedno zlih, a drugo dobrih". 82<br />
Među domaćim, bosanskim dokumentima,<br />
prije svih u poveljama<br />
pojedinih bosanskih velikaša, moguće<br />
je naći dio potvrda koji ukazuje<br />
na kosmogoniju bosanskih<br />
bogomila. Tako vojvoda Sandalj<br />
Hranić u povelji od 4 . marta 1410.<br />
godine kune se:"...i da se odrekne<br />
Boga i vire ku viruju i angjela pravega<br />
na dan sudni". 83<br />
Sličnu <strong>za</strong>kletvu polaže i bosanski<br />
feudalac Ivaniš Pavlović 1419. godine<br />
i nešto kasnije u povelji s bratom<br />
Nikolom 29. septembra 1442.<br />
godine kune se:"...i da smo se odrekli<br />
Boga i angjela na umrli čas na smrti<br />
i na dan sudni i vere koju veruemo".<br />
84 Vojvoda Radoslav Pavlović<br />
sa sinom Ivanišem i svojom<br />
rodbinom u povelji od 31. decembra<br />
1427. godine kune se:"...da smo se<br />
odrekli Boga i Angela milostivoga<br />
na dan sugni i vire koju viruemo". 85<br />
Slično se <strong>za</strong>klinje i kune i veliki vojvoda<br />
Stjepan Vukčić-Kosača u povelji<br />
od 10. oktobra 1435. godine kada<br />
piše:"...i da smo se odrekli Boga i<br />
angjela milostvovoga na smrti i na<br />
dan sudni i vire koju viruemo". 86<br />
Prema svim dokazima, historijskim<br />
izvorima i dokumentima očigledno<br />
je da kosmogonija bosanskih<br />
bogomila nije proistekla iz kršćanske<br />
( znači ni iz katoličke ni pravoslavne)<br />
crkve, nego se radi o samostalnom<br />
(autentičnom i autohtonom)<br />
pogledu na svijet koji, opet, traži posebne<br />
relacije i identifikaciju. Sigurno<br />
da nedostatak širih panorama<br />
o sličnim pojavama u srednjem vijeku,<br />
<strong>za</strong>tim sigurnih doka<strong>za</strong> o paralelnim<br />
kretanjima među hereticima,<br />
umanjuje ukupan utisak.<br />
Prema pretpostavkama i mi šlje -<br />
njima u literaturi, porijeklo, priroda i<br />
identifikacija zla, korijeni materije i<br />
čovjeka , prijelaz konačnog u beskonačno,<br />
duali<strong>za</strong>m vrhovnih počela,<br />
vječna emanacija duhova iz prapočela<br />
dobra, pro izvodnja materije po<br />
zlu počela, prisilno sjedinjavanje<br />
duha i materije u čovjeku, bitne su<br />
pretpostavke vjerskog učenja bosanskih<br />
bogomila i gnosticizma, eshatologije<br />
i kosmogonije. Slično se može<br />
naći i u dijelu ostataka srednjovje ko -<br />
vnog, kontraverzističko-teologijskog<br />
mišljenja što se samo u jednom svom<br />
dijelu smatra konstantom koja oblikuje<br />
i neke osobenosti na kojima nastaju<br />
i djeluju i mnogi prosjački<br />
redovi (prije svih dominikanci i franjevci).<br />
87 Činjenica da katolička crkva<br />
priznaje mjesto prosjačkih redova u<br />
srednjovjekovnom društvu ukazuje<br />
da, nevoljno, poštuje princip novog<br />
na kojem djeluje. Tu treba tražiti razliku,<br />
suštinsku i temeljnu, i korijen<br />
bogomilskog učenja, pošto pored već<br />
konstatiranog različitog postoje<br />
osnove <strong>za</strong> izučavanje i suprotnog i to<br />
sa dijametralnih pozicija. 88<br />
U vjerskom učenju bosanskih<br />
bogomila temeljnu identifikaciju<br />
eshatologije i kosmogonije otežava<br />
činjenica, mnogo puta ponovljena,<br />
da ne postoji nijedan cjelovit kompendij<br />
vjerskog učenja bosanskih<br />
bogomila koji sistematično i totalno<br />
iskazuje osnove njihova vjerskog<br />
učenja, nego sve je u fragmentima i<br />
marginalno što otežava donošenje<br />
konačnog <strong>za</strong>ključka.<br />
Djelomična suglasja latinske i<br />
domaće (bosanske) historijske građe<br />
o mnogim pitanjima djelovanja bosanskih<br />
bogomila i njihovog vjerskog<br />
učenja samo postavljaju<br />
problem u jednu novu istraživačku<br />
ravan, da se prije svega oslobodi<br />
ideologijskog naboja te metodološko-<br />
istraživački i interpretativno<br />
postavi kao <strong>za</strong>datak moderne historijske<br />
nauke.<br />
77. G.Bigoni, L,archivio conventuale di San Francesco di Cherso in Istria.-Citta del Castello,1973, str. 479-481 F.Šanjek, Bosansko,<br />
291-293<br />
78. Aleksandar Solovjev, Vjersko učenje bosanske crkve, str.23.<br />
79. Josip Hamm, Apokalipsa bosanskih krstjana.-slovo, 9-10, Zagreb, 1960, str. 62<br />
80. Sima M. Ćirković, Glose Srećkovićevog jevanđelja i učenje bosanske crkve.- Iz knjige: Bogomilstvoto na Balkanot vo svetlinata<br />
na najnovite istražuvanje.- Skopje 1982, str.220-221.,ćir. S. Jalimam, Historija, ,str.140<br />
81. F. Šanjek, Bosansko, str.146-150<br />
82. S. Jalimam, Historija,str.140, S. Jalimam, Izvori , str.110-111.<br />
83. Ljubomir Stojanović, Stare srpske povelje i pisma , I/1,str.95,179<br />
84. Lj. Stojanović,isto, 554<br />
85. Aleksandar Solovjev, Vjersko učenje bosanske crkve, str.23. Franjo Šanjek, Bosansko-humski (hercegovački) krstjani i katarskodualistički<br />
pokret u srednjem vijeku.-Izd. „Kršaćanska sadašnjost“..Zagreb,str.152<br />
86. Franz Miklošič, Monumenta serbica, Wien, 1858, ,str.438<br />
87. Salih Jalimam, Duhovna susretanja.- Izd. „Hijatus“, Zenica, 2006, str.79-94<br />
88. S.Jalimam, Duhovna susretanja, str.7-12<br />
Januar - Decembar 2009. 155
Change language