Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DAN SJEĆANJA<br />
Želim da kažem da večeras nijesmo<br />
ovdje kako bi kukumavčili nad<br />
svojom sudbinom, optuživali bilo<br />
koga, prizivali na bilo kakvo zlo ili<br />
učinili bilo šta što bi moglo podstaći<br />
novu spiralu zla. Skup smo <strong>za</strong>mislili<br />
kao prvu od seansi na kojoj bi<br />
bile saopštene neke potvrđene činjenice<br />
i to bi prethodilo jednom<br />
širem naučnom skupu koji bi bio<br />
organizovan ovdje u Bijelom Polju,<br />
siguran sam uz podršku lokalne <strong>za</strong>jednice<br />
i ovdašnjih ljudi. Završnica<br />
ovog procesa bi bila sumiranje<br />
ukupnih rezultata i trajno ugrađivanje<br />
u memoriju na način što će<br />
Bošnjački savjet u okviru svojih <strong>za</strong>konskih<br />
nadležnosti datum pokolja<br />
u Šahovićima predložiti kao jedan<br />
od datuma u kalendaru bošnjačkog<br />
naroda u Crnoj Gori, odnosno dan<br />
koji ćemo obilježavati na prigodan<br />
način svake godine. Na ostalim političkim<br />
subjektima ostaje obave<strong>za</strong><br />
o procjeni potrebe izgradnje prigodnog<br />
spomen-obilježja ili nečeg<br />
sličnog. Na ovaj način želimo opomenuti,<br />
prije svega sebe a potom i<br />
one oko nas da imamo jedan civili<strong>za</strong>cijski<br />
dug koji nažalost do danas<br />
nije dobio mjesto koje mu prije<br />
svega po posljedicama pripada.<br />
O samom događaju;<br />
Šta čini događaj u Šahovićima posebnim<br />
i jedinstvenim primjerom u<br />
istoriji zločina na ovim prostorima?<br />
Svakako činjenica da se događaj<br />
zbio u mirnodopskom vremenu u dr -<br />
žavi koja je slovila da je ustavna, parlamentarna<br />
monarhija. U čl. 4 tada<br />
važećeg Vidovdanskog ustava je pisalo:<br />
...Svi su građani pred <strong>za</strong>konom jednaki.<br />
Svi uživaju jednaku <strong>za</strong>štitu vlasti;<br />
dok je u čl.10 pisalo sljedeće...<br />
„Nijedan građanin ne može biti iz -<br />
g n an iz države. On se ne može protera ti<br />
iz jednog mesta u drugo, ni <strong>za</strong>točiti u<br />
jednom mestu, osim u slučajevima koje<br />
je <strong>za</strong>kon izrično predvidio. Niko se ne<br />
može, ni u kom slučaju proterati iz svog<br />
<strong>za</strong>vičajnog mesta bez sudske presude.“<br />
Te 1924. godine vladalac je bio<br />
kralj Aleksandar I Karađorđević,<br />
predsjednik vlade je bio Nikola<br />
Pašić, ministar unutrašnjih dela dr.<br />
Milan Srškić, ministar pravde<br />
dr Prvislav Grisogono. Država je<br />
bila podijeljena na 33 oblasti, bjelopoljski<br />
srez je bio u sastavu Užičke<br />
oblasti. Na čelu oblasti bio je župan<br />
koji je vršio upravnu vlast a postavljao<br />
ga je kralj na predlog ministra<br />
unutrašnjih poslova. Šta danas<br />
znamo o događaju koji se zbio tog<br />
kobnog novembra 1924. godine?<br />
Relativno malo ali raspoloživi izvori<br />
potvrđuju sljedeće:<br />
Događaj se zbio između 9. i 10.<br />
novembra 1924. godine. Prethodno<br />
su 7. novembra 1924. godine crno -<br />
go rski komiti ubili Boška Boškovi -<br />
ća, načelnika kolašinskog okruga.<br />
Za ubistvo Boškovića optužen je<br />
poznati muslimanski komita Jusuf<br />
Mehonjić, koji se tada nije ni nalazio<br />
na tom području. Tokom sahrane<br />
Boška Boškovića donijeta je<br />
odluka o osveti. Noću između 9-10.<br />
novembra krenulo je oko 2.000<br />
osvetnika na muslimanska sela u<br />
Pavinom Polju i Šahovićima, koja<br />
su, dva dana ranije, bila razoružana<br />
od tadašnjih vlasti. Vlasti su<br />
bile pokupile taoce pod izgovorom<br />
da su im životi ugroženi. Međutim<br />
28 talaca je ubijeno, dok su ostali<br />
uspjeli da se otkupe. Jedno dijete<br />
od <strong>13</strong> godina je spasio jedan Crnogorac,<br />
koji zbog ovog čina umalo<br />
nije doživio sudbinu ubijenih. Pre -<br />
ma podacima načelnika pljevaljskog<br />
okruga, ubijeno je oko 120<br />
Mu slimana i <strong>za</strong>paljeno oko 45<br />
kuća, dok Milovan Đilas navodi da<br />
je pobijeno preko 350 ljudi, izvršena<br />
brojna silovanja, kuće su popaljene<br />
i opljačkane.<br />
Drugi izvori navode brojku od<br />
najmanje 500 ubijenih i <strong>za</strong>klanih,<br />
dok reis-ul-ulema Džemaludin Ča -<br />
u šević navodi cifru od preko hiljadu<br />
djece, žena i ljudi. Slična sudbina je<br />
bila namijenjena i mu sli ma nima Bijelog<br />
Polja koji su, navodno radi <strong>za</strong>štite,<br />
trebali biti prebačeni preko<br />
Šahovića, ali ih je spasio jedan srpski<br />
oficir koji je otkrio <strong>za</strong>vjeru.<br />
Pokolj u Šahovićima je uzrokovao<br />
potpuno iseljavanje tamošnjeg<br />
stanovništva, najvećim dijelom u<br />
Tursku, mada se dio njih naselio u<br />
Pljevljima, Sarajevu i istočnoj Bo -<br />
sni. U tadašnju opštinu Gornji Rahići,<br />
srez Brčko, naselilo se 140<br />
por o dica sa oko 400 članova.<br />
Prema popisu iz 1921. (dakle prije<br />
pokolja) na tom području je živjelo<br />
2.755 stanovnika (1.559 u Pavinom<br />
Polju i 1.195 u Šahovićima). Poslije<br />
pokolja ostalo je da živi samo jedno<br />
muslimansko domaćinstvo, koje je<br />
prešlo u pravoslavlje. Ovaj zločin,<br />
osim sporadičnog pomena u šta -<br />
mpi od strane vjerskih poglavara i<br />
pojedinih narodnih poslanika, nije<br />
sudski procesuiran niti je vođena<br />
bilo kakva istraga. Za zločin nije<br />
niko odgovarao.<br />
Iz onoga što je istoriografija uspjela<br />
da utvrdi do danas, nesporno<br />
je da je pokolju prethodilo ubistvo<br />
Boška Boškovića. Zato je važno vidjeti<br />
ko je bio Boško Bošković i šta o<br />
toj ličnosti saopštava Milovan Đilas?<br />
Prema lekskografskim podacima<br />
Bošković L. Boško/ (Polja, 1887–Cer,<br />
8. 11. 1924), je bio rezervni pješadijski<br />
poručnik, inspektor Ministarstva<br />
unutrašnjih djela. Nižu gimnaziju i<br />
oficirsku školu <strong>za</strong>vršio je na Cetinju.<br />
Poslije dobijanja čina potporučnika<br />
1908. bio je ađutant Poljskog bataljona<br />
i učitelj. Od 1914. je bio komandant<br />
Poljskog bataljona i istakao se<br />
u boju na Glasincu. U junu 19<strong>16</strong>. je<br />
bio interniran, prvo na Mamulu, po -<br />
tom u Bodogasonj i na kraju u Karlštajn.<br />
Po <strong>za</strong>vršetku rata radio na<br />
uj edinjenju, organi<strong>za</strong>ciji novih vlasti,<br />
bio na čelu vojnog komiteta pri Izvršnom<br />
narodnom odboru. Kao pristalica<br />
bezuslovnog ujedinjenja<br />
ak tivno je učestvovao u slamanju<br />
Božićne pobune. Napustio vojnu<br />
službu poslije neuspjeha njegove<br />
misije u Beogradu da riješi oficirsko<br />
pitanje u Crnoj Gori. Ubrzo postavljen<br />
<strong>za</strong> okružnog načelnika u Kolašinu,<br />
inspektora Ministarstva<br />
unutrašnjih poslova <strong>za</strong> Crnu Goru.<br />
Posebno se istakao u suzbijanju<br />
komitskog pokreta u Rovcima. Te<br />
poslove je obavljao bahato i surovo,<br />
sprovodeći teror prema političkim<br />
neistomišljenicima, te je<br />
Januar - Decembar 2009. <strong>13</strong>1
Change language