Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Bošnjačka riječ 13-16 - Centar za bošnjačke studije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ovog genocidnog zločina bile su<br />
dovoljne da i<strong>za</strong>zovu depopulaciju<br />
i neviđenu privrednu stagnaciju,<br />
gotovo svih gradova u Sandžaku,<br />
a naročito Sjenice.<br />
Sjenički rušilački džehenem,<br />
koji u maju 1809. godine priređuju<br />
snage srpskog „vožda“ Karađorđa,<br />
asocira na danteovski karaka<strong>za</strong>n u<br />
kome skončavaju životi velikog<br />
broja prevarenih i ne<strong>za</strong>štićenih civila<br />
iz grada i njegove okoline, a<br />
cjelokupna urbana struktura i kultura<br />
grada biva narušena i poremećena.<br />
Tako će <strong>za</strong>rom <strong>za</strong>borava,<br />
veoma dugo, ostati prekrivena<br />
prošlost individualnih i porodičnih<br />
ljudskih sudbina, koja je od početka<br />
Krvavog sjeničkog proljeća (1809),<br />
bila pretvorena u borbu <strong>za</strong> goli opstanak<br />
preostalog etnogenestkog<br />
potencijala popaljene i uništene<br />
Sjenice.<br />
Zbog toga je neophodno prisjećati<br />
se ovih tužnih epizoda iz naše<br />
prošlosti, da bi se izvukle pouke<br />
iz preživljenih historijskih iskustava<br />
i da se ne bi <strong>za</strong>palo u stanje<br />
besperspektivnosti.<br />
Genocid u Sjenici i drugim<br />
gradovima Bosanskog ejaleta, u<br />
čiji sastav ulaze mnogi sandžački<br />
gradovi, i<strong>za</strong>ziva korjenite promjene<br />
demografske slike ovog<br />
vjekovima nestabilnog dijela balkanskog<br />
prostora i velikog pregrupisavanja<br />
muslimanskog i<br />
hrišćanskog stanovništva u, reklo<br />
bi se, svim pravcima.<br />
Osmanlijska Imperija, koja je<br />
po svojoj strukturi imala oblik vaseljenskog<br />
halifata, <strong>za</strong>snovanog<br />
na poznatom sistemu „millet-a“,<br />
odnosno „konglomerata vjera“<br />
(Viktor Berar) nije u tom trenutku<br />
imala odgovarajući vojni mehani<strong>za</strong>m<br />
koji bi <strong>za</strong>ustavio ovo krvoproliće<br />
i istinski pogrom<br />
Bošnjaka, koji su, prema pisanju<br />
V. St. Karadžića, T. Đorđevića i<br />
drugih, predstavljali okosnicu<br />
graskog stanovništva u Srbiji.<br />
Uprkos činjenici da ondašnje<br />
balkanske države, koje su ulazile<br />
u sastav osmanlijske države, nisu<br />
imale tretman zemalja neprijateljskih<br />
naroda, već <strong>za</strong>jednice vjera,<br />
ta fleksibilna politika Osmanlija<br />
nije nailazila na pozitivnu recepciju<br />
kod hrišćanskog stanovništva<br />
u Imperiji.<br />
Genocid u Sjenici je najavio redukciju<br />
<strong>bošnjačke</strong> <strong>za</strong>jednice i fragmentiranje<br />
njihovog etnoprostora<br />
koji ih dovodi u tešku materijalnu<br />
situaciju i položaj protjeranih (muhadžira).<br />
Bošnjake će početak Srpske<br />
revolucije 1804, u najmanje<br />
četiri muhadžirska talasa, odvlačiti<br />
od svojih domova i imetka, dogoneći<br />
ih do prosjačke mačuge i<br />
kranje utučenosti.<br />
Historijska aporema genocida<br />
u Sjenici ne sprječava naš odgovor<br />
na mitomansko i neistinito pisanje<br />
nekih srpskih historičara. Protagonisti<br />
takve „istine“, <strong>za</strong>raćene<br />
strane u sukobu dijele na junake<br />
(/Srbe/ - „U Sjenici <strong>za</strong>plijeniše četiri<br />
topa, dosta oružja i municije,<br />
stoke, novca – 20 oka zlata u dukatima“)<br />
i prestravljene nejunake<br />
(„Turke“-Bošnjake) koji se povlače<br />
u Sjenički bedem (tvrđavu). 19<br />
Podsejćanje na krvavu Sjenicu<br />
1809, više je besjeda o strahobama<br />
koje su tokom svojih seoba preživjeli<br />
bošnjački stanovnici pomenutih<br />
gradova u Beogradskom<br />
pašaluku i drugim oblastima. Svi<br />
koji ih budu pročitali, neće više nikada<br />
<strong>za</strong>boraviti istinu, niti će biti<br />
ravnodušni prema njoj. Ta ideološka<br />
redukcija istine, lišena historijskih<br />
argumenata, prisutna je u<br />
našim udžbenicima kao efiskasno<br />
sredstvo <strong>za</strong> ispiranje svijesti.<br />
Evociranje sjećanja na ovakve<br />
događaje, oponira svim dosadašnjim<br />
oblicima manipulisanja historijom<br />
i relevantnom historijskom<br />
istinom, koja je preplavljena vrlo demagoškim<br />
(kvazi)historijskim teorijama<br />
koje se u našim školskim<br />
klupama podmeću bošnjačkoj djeci.<br />
Na to nas upozorava čuveni<br />
francuski historičar i književnik Š.<br />
Ž. Fransoa Heno, sintagmom:<br />
„Neka neuki uče, a učeni da se podsjećaju.“<br />
20<br />
1 Zapis koji je Feliks de Božur, francuski<br />
konzul u Solunu i Smirni (Izmiru)<br />
sačinio prilikom obilaska<br />
početkom XIX vijeka. (Prema: F. de<br />
Beaujour, Voyage militaire dans l’Empire<br />
othoman, Paris 1929, 207-218.)<br />
2 F. C. H. L., Pouqueville, Voyage de<br />
la Grèce, II, Paris 1826, <strong>16</strong>1-<strong>16</strong>2.<br />
3 А. Протић, Повесница од почетка<br />
времена вожда српског Карађорђа<br />
Петровића, Београд 2004, <strong>16</strong>.<br />
4 Indat, od tur. imdat-pomoć<br />
5 В. Б. Савић, Карађорђе<br />
(Документи), књ. I, Горњи<br />
Милановац 1988, 507.<br />
6 mal, - tur. pokretna imovina<br />
7 А. Протић, Повесница… 15-<strong>16</strong><br />
8 В. Ст. Караџић, Историјски<br />
списи,књ. II, Београд 1969, 69-70.<br />
9 Ibidem, 188-193.<br />
10 Balkanske zemlje je ovaj vrsni<br />
poliglota posjetio tri puta (1836-<br />
1839). (Vidjeti: A. Boue, La Turque<br />
s’Europe; (observations sur la geographie,<br />
la géologie, l’histoire naturelle, etc.),<br />
II, Paris 1840,<br />
11 М. Стевановић, Станоје<br />
Главаш, Београд 2005, 276.<br />
12 А. Протић, Повесница... 17.<br />
<strong>13</strong> U izvještaju se rijeka Raška, pominje<br />
kao Boška što se može smatrati<br />
jednim o njenih starih<br />
srednjovjekovnih imena.<br />
14 Ген. Петров, Воина России сз<br />
Турциен, кн. II, 277; u: E. Rahić,<br />
Utjecaj Prvog srpskog ustanka na Bošnjake<br />
u Sandžaku; u: <strong>Bošnjačka</strong> <strong>riječ</strong>,<br />
br. 11-12, Novi Pa<strong>za</strong>r 2008, 92.<br />
15 Sultanijina džamija (džamija<br />
koju je vjerovatno podigla supruga<br />
nekog od osmanlijskih sultana,<br />
odatle, tur. Devlet hanım (hanum) ili<br />
Batal, poznatija i kao Krnja džamija).<br />
Porušena je 1959.godine, a nalazila<br />
se u blizini muzičke škole u Novom<br />
Pa<strong>za</strong>ru. Njeni ostaci i danas postoje.<br />
<strong>16</strong> Prema našim istraživanjima<br />
ovom uličicom-sokakom je proticao<br />
rukavac poznatog Ja<strong>za</strong>, kojim je<br />
dugo tekla krv ubijenih. Po ovom<br />
krvavom događaju nastao je naziv<br />
MASLI SOKAK, od osmanlijskoarapske<br />
imenice masl, koja označava<br />
mješavinu krvi i vode, ili obrnuto.<br />
17 Esad Rahić, Novopa<strong>za</strong>rski zid<br />
plača, Sandžačke novine, God. I, br.<br />
11, 07. avgust 1996, 12.<br />
18 Prepiska Paskala Tome Furkada<br />
Pascal-Thoma Fourcade) u (Konzularnoj<br />
korespondeciji): Archives du<br />
Ministre des affairs étrangères, Corespondence<br />
consulaire des consuls<br />
(Le 31. Mars 18<strong>13</strong>) , Salonique, 17,<br />
18<strong>13</strong>-1817, fol. 44.<br />
19 U Sjenici je bio sve do pred Drugi<br />
svjetski rat relativno dobro sačuvan<br />
stari grad sa bedemom–tvrđavom,<br />
opasan debljim (5-6 m visokim) kamenim<br />
zidom i kulama. Uvrh čaršije,<br />
na mjestu nekadašnje Sjeničke<br />
tvrđave, poslije II svjetskog rata izgrađena<br />
je osnovna škola.<br />
20 „Indocti discant et ament meminisse<br />
periti.” (Charles Jean François Henault<br />
/<strong>16</strong>85-1770/)<br />
Januar - Decembar 2009. 129
Change language